Page 375 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 375
Ngoài ra, khoa học không có gì khác đáng kể, còn mỹ thuật
thì bị quên lãng.
VẬN TRIJN(Ỉ SUY CỦA CÁC CHÚA NGUYỄN
CÁC CHÚA NGUYỄN ở ĐÀNG TRONG - Nguyễn Hoàng từ khi vào
trấn thủ Thuận Hoá, có ý chí xây dựng nên một giang sơn riêng
biệt. Mấy chúa sau: Phúc Nguyên, Phúc Lan, Phúc Tần, Phúc
Trăn tài giỏi, chông cự lại họ Trịnh ngoài bắc, mỏ mang bờ cõi vào
phương nam, chiếm đất nưóc Champa và Thuỷ Chcân Lạp, dựng
nên cơ nghiệp hưng thịnh. Từ khi hưu chiến với Đàng Ngoài, các
chúa Nguyễn rảnh tay tận hương phú quý, công hành xa xỉ, nhất
là từ đầu thế kỷ XVIII. Các chúa Nguyễn truyền đến Phúc Chu,
Phúc Chú, có đòi sông huy hoàng rất đế vương, nhưng chỉ xưng là
công. Phúc Chu có đời sông truy lạc quá quắt, có đến 146 con trai
và gái, từng sai người sang Trung Quốc xin vua nhà Thanh phong
vương nhưng việc không thành. Đến Phúc Khoát lại càng truy lạc,
xây dựng nhiều lâu đài, cung điện nguy nga. Phúc Khoát tự xưng
vương, tổ chức quan lại như một triều đình, tuy chưa đặt quốíc
hiệu và niên hiệu, yến tiệc xướng ca quanh năm suôt tháng. Lại có
âm mưu biến Đàng Trong thành quốc gia riêng biệt, đôi lập với
Đàng Ngoài. Đê gây tâm lý chia cắt trong nhân dân, bắt người
Đàng Trong phải thay dổi phong tục tập quán, phải ăn mặc theo
lôi người Hán Thanh (có việc cấm đàn bà mặc váy, dàn ông đóng
khố) nhằm phục vụ giang sơn riêng lâu dài.
Nhà chúa hoang ch(ữ thì quý tộc, tướng tá, quan lụi cũng đua
nhau ăn chơi hưởng lạc. Điên hình đời sôKg xa hoa vô độ là quốc
phó Trương Phúc Loan ăn lộc 5 cửa nguồn, hàng năm thu lợi 4, 5
vạn quan tiền, nắm giữ thuê các thương thuyền ngoại quốíc tham ô
3, 4 vạn quan nữa (thòi hấy giò số tiền này là quá lớn), chưa kể
việc ăn của đút. của cải đẩy nhà, sô nỗ bộc. trâu, ngựa không biết
bao nhiêu mà kế.
Chính trị thô) nát. Đe đổ vào các khoản chi to lớn cho sự ăn
chơi vô độ, nhà chúa hày ra sự mua bán quan chức, nộp tiền nhiều
ít được nhận chức quan to nhỏ. Trong một xã. đơn vị hành chính
nhỏ nhất, cũng có đến 16, 17 tướng thần và hơn 20 xã trương.
Các người cám quyền lớn nhỏ xa xỉ, ăn chơi quá độ, tất tham
ác, quần chúng nông dân phải sưu cao thuế nặng, dem lòng oán,
nước phải loạn nhất là khi gặp phải thiên tai mất mùa. Đàng
Trong ít có những cuộc nối dậy hơn Đàng Ngoài, do nhiều dân
375
