Page 378 - Việt Sử Kỷ Yếu

phó tham lam tàn ác. íỉấy giờ, ở huyện Phù Li, piui Quy Nhờn, có
anh em Nguyễn Nhạc người đất Tây Sơn, giỏi võ nghệ, nhiều cao
vọng, khởi hình chông đôl.
Nguyễn Nhạc có tổ tiên họ Hồ, cùng tổ vcíi Hồ Quý 1ạ' ỏ Nghệ
An. Trong chiến tranh Trịnh Nguyễn lần thứ nám, (ịuán Nguyễn
vượt sông Gianh, ra đánh bắc Bô" Chính, năm 1657. có hắt đưa về
miền nam một sô đông người Nghệ, "Rnh cho đi khân (lât mới chiêm
cúa người Chăm. Trong số này có Hồ Phi Khang vào Tây Sơn lập ấp,
nay thuộc Công Tum. Họ Hồ làm ăn thịnh vượng, truyền đên Hồ Phi
Phúc trở thành gia đình nông dân giàu có, dời nhà về ấp Kiến
Thành, nay thuộc làng Phú Lạc, huyện Tuy Viễn, sinh ba trai: Nhạc,
Huệ, Lữ. Dấy quân, anh em Nhạc đổi mang họ mẹ là Nguyễn đế thu
phục nhân tâm. Nhạc có sức mạnh, dũng cám và nhiều mưu trí. Huệ
ít học (có nhưng không được sâu rộng, không phái vô học. mù chữ) có
tài kinh luân thao lược dụng binh rất cao.
Nguyễn Nhạc từng đi về buôn bán với ngiíòi Thượng, dân
thiểu sô" miền núi, xuôi ngược vùng này, am hiểu dịa thê và tỉnh
cảnh của quần chúng. Sau ra làm hiện lại, thu thuê tuần ti 0 Vân
Đồn. thường bị cấp trên ức hiếp. Bâ"t mãn, Nguyễn Nhạc đem tiền
thuê" thu đưỢc cấp phát cho người nghèo dói. rồi l)<) vào rừng chiêu
mộ hào kiệt, kêu gọi dân chúng nổi dậy tiễu trừ lũ 'riatơng Phúc
Loan tham ác, được nhiều người theo về ngày một dông. Gó sách
chép Nhạc hay đánh bạc, tiêu mâ"t tiền thuê", sợ tội, bỏ trôn vào
rừng làm loạn.
Năm 1771, lập đồn trại ở đất Tây Sơn, Nguyễn Nhạc cùng
hai em dựng cờ khỏi binh, xưng là đoàn quân nghĩa dũng của
vương tôn Nguyễn Phúc Dương nổi dậy chông đô"i bọn gian thần
tàn ác tham nhũng Trương Phúc Loan (Phúc Dương con của thê"
tử Phúc Kiểu (Hiệu), cháu Võ vương). Nghĩa quân thường lấy tiền
thóc của các nhà giàu đem phân phát cho dân nghèo dói nên được
nhiều người theo phục, trong đám quân sĩ có cá người Chăm,
người Thượng.
Bấy giò, lại có hai người khách thương Hoa kiều Tập Đình và
Lý Tài chiêu tập dân nghèo người Việt hỢp người Hoa, cũng hương
ứng nối dậy. Quân của Tập Đình xưng là Trung Nghĩa quân, quân
của Lý Tài xưng là Hoà Nghĩa quân.
Khí thê" mỗi ngày một mạnh, nghĩa quân thường mcí những
cuộc tuần hành về các lảng, các chợ vùng đồng bằng, không tơ hào
tý gì của ai, không đốt phá nhà cửa làng mạc. Các nhà giàu và khá
378