Page 367 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 367
Côn Lôn, biến thành căn cứ chiến lược giữa Ản Độ Dương và Thái
Bình Dương, xây pháo đài có 200 quân Mã Lai canh giữ. Chúa
Nguyễn Phúc Chu sai Nguyễn Phúc Phan đi đánh lấy lại. Phúc
Phan mộ được 15 người Mã Lai, cho trá hàng và vận động binh sĩ Mã
Lai làm nội ứng. Nhân dân bán địa và binh sĩ Mã Lai đồn trú nổi
dậy giêt hết người Anh trên đảo Côn Lôn lại trở về với chúa Nguyễn.
Năm 1764, tàu Anh Pê Cóc cập bến Đàng Trong mua đường và
hương liệu rồi đi. Năm 1777, thông đôh Anh ở Ản Độ cử Chapman
liên hệ và buôn bán với Đàng Trong. Khi ấy , quân Tây Sơn đã nối.
Chapman yết kiến Nguyễn Nhạc, bán một sô"hàng rồi di.
NGƯỜI PHÁP - Năm 1669, tàu đáu tiên của Công ty Đỏng An
Pháp đến Đàng Ngoài, đưọc chúa Trịnh Tạc cho phép md thương
điếm ơ phô" Hiến. Trong chuyên đi này có nhiêu giáo sĩ khoác áo
thương nhân.
Năm 1680, tàu Pháp từ An Độ đến Đàng Ngoài, thuyền
trương Chapelain dâng nhiều lễ vật cho chúa Trịnh, h<àng lại rẻ
nên bán được, lại rnơ thương điếm 0 Phô Hiến, mua tơ lụa, xạ
hương chở về. Nám 1682, lại sang dâng thơ của vua Pháp Louis
XIV xin thông thương. Chúa Trịnh Căn mới lên không niềm nở
lắm. Bấy j5ÌỜ chiếc tàu Tonkin lại vừa bị đắm ở Mã Đảo, nên Công
ty Đông An ngừng hoạt động.
Tại Đàng Trong, người Pháp không buôn bán gì mấy, chỉ
thường qua lại dòm ngó đất Côn Lôn.
Năm 1740, thương nhân kiêm giáo sĩ Pièrre Poivre được
cử sang Đông Du tìm hiểu tình hình. Poivre đã đi qua Trung
Quốc vào Đàng Trong. Năm 1744, gửi về nước báo cáo tỷ mỉ
hoàn cánh địa lý, thuê khoá, phong tục, tôn giáo, sản xuất và
điều kiện buôn bán (í Đàng Trong. Tháng 6 năm 1748, Poivre
trơ về Pháp, đưỢc bộ hải quân giao nhiệm vụ liên lạc buôn bán
với Đàng Trong. Năm 1749, Poivre chi’ huy tàu Sumatra chở
160 tấn hàng hoá mang bán. Chuyên buôn này không may
mắn, bị nhà chúci và quan lại mua rẻ một sô, bán chạy sô" còn
lại, mua đường, tơ rồi vê nước. Tuy vậy, Poivre vẫn kiên nhẫn
qua lại buôn bán cho đến năm 1757, y bị người Anh bắt rồi
được trở về Pháp. Sự cạnh tranh thuộc địa gay gắt giữa Anh và
Pháp dẫn đến chiến tranh. Năm 1763, Pháp thất bại. Công ty
Đông Ân Pháp sa sút dần, đến năm 1765 chết hắn. Nhưng
người Pháp đê lại trên đất nước ta các giáo sĩ chuẩn bị cho cuộc
xâm lược sau này.
367
