Page 363 - Việt Sử Kỷ Yếu

Trình Quốc Anh e ngại Chiêu Thuý ở Hà Tiên biến loạn.
Nám 1771, đem binh thuyền sang đánh Hà Tiên. Mặc Thiên Tứ bỏ
thành chạy. Lại sang đánh Chân Lạp, đuổi Nặc Tôn. lập Nặc Non
làm vua. Năm 1772, chúa Nguyễn sai tổng binh Nguyễn cử u Đàm
sang Chân Lạp đánh quân Xiêm La, đặt lại Nặc Tôn làm vua.
Trình Quôh Anh về Hà Tiên, bắt Chiêu Thuý và con gái Mạc
Thiên Tứ đưa về nước, cử tướng Trần Liên giữ đất Hà Tiên. Nám
1773, Mạc Thiên Tứ xin hoà. Vua Xiêm La gọi Trần Liên về, trả
con cho Mạc Thiên Tứ và đem giết Chiêu-Thuý. Từ đó Mạc Thiên
Tứ lại giữ đất Hà Tiên.
CÔNG CUỘC KHAI THÁC ĐẤT ĐAI - Việc họ Nguyễn làm quan ở
miền nam nước ta vĩ đại hơn cả là mở mang bò cõi rộng lớn hơn
nhiều và một khi lấy được thêm đất thì di dân khai thác vùng
hoang dã tạo thành những đồng điền trù phú.
Nguyễn Hoàng ngay từ khi mới vào trâA thủ Thuận Hoá đã
dẫn người Thanh Hoa vào khai thác đất đai nơi đây còn nhiều
hoang vu. Năm 1572, đại binh Mạc vào đánh Thanh. Nghệ, tướng
Mạc quận công Lập Đạo đem hơn vạn quân vào đánh Thuận Hoá.
Lập Đạo bị giết. Quân sĩ phần đông bị bắt hay xin hàng. Nguyễn
Hoàng dùng những người này đi khẩn hoang xứ Quảng Nam,
Ngãi, dựng đồn điền lập ra 36 phường. Năm 1648, quân Trịnh vào
đánh bị thua, 3 vạn binh sĩ phải bắt. Chúa Phúc Tần đưa đám tù
binh này vào Quảng Nam khẩn hoang, phiên chế thành đội ngũ,
50 người lập thành một ấp, cấp cho lương thực, nông cụ và trâu
cày. Năm 1655, quân Nguyễn tiến ra bắc Bô" Chính, có bắt về
nhiều nông dân Nghệ An, cũng dùng vào việc khẩn hoang. Lợi
dụng chiến tranh, chúa Nguyễn kiếm được nhân lực dồi dào, mau
chóng biến xứ Thuận, Quảng thành phồn thịnh, giàu có. Nông dân
cực khố’ lao động, lập làng, lập âp, cày cấy ruộng đất công nộp tô
thuế. Ruộng đất tư rơi dần vào các địa chủ lớn.
Đến khi lấy được đất Thuỷ Chân Lạp thì nơi đây đồng ruộng
phì nhiêu, lại rộng rãi bao la, mà dân bản xứ người Khơ Me và ít
người Chăm rất thưa thớt. Miền Thuận Quảng thì ruộng đất kém
màu mỡ, lại hay gặp mưa bão mất mùa, dân chúng hỏ xứ chạy vào
miền nam lập nghiệp, càng ngày càng nhiều, dựng xã ấp, phát
triến sản xuất. Chúa Nguyễn khuyên khích các tướng tá, quan lại,
nhà giàu khẩn hoang, cho phép biến tất cả ruộng đất khai khẩn
được làm của tư. Hàng mấy ngàn kiều dân Hoa do Dương Ngạn
Địch, Trần Thượng Xuyên chỉ huy lập làng, phô" ở Gia Định, Biên
363