Page 345 - Việt Sử Kỷ Yếu

Các chúa Trịnh chú ý nhiều đến việc khai mỏ. Việc khai thác
thường giao cho các tù trưởng miền núi. Các tù trương lại cho
thương nhân Trung Quôh thầu và thuê người khai thác. Quyền lợi
về tay người Hoa. Của 10 phần nhả nước không thu được một. Phu
mỏ người Hoa sang lại hay quấy nhiễu dân sự. Chúa Trịnh Cương
năm 1717 định lệ người Hoa sang khai mỏ đông lắm chỉ được 300
người, chỗ vừa 200, chỗ ít 100 mà thôi. Thế mà về sau có nơi phu
khách có đên sô vạn, sinh sự đánh nhau, thường phải dùng binh
lính đánh dẹp mãi mới xong.
Nhà Thanh lại lợi dụng tình thê lấn mất của ta nhiều mỏ
quan trọng ở biên giới. Qua nhiều lần thương lượng, họ mới chịu
trả xưởng chì ở châu VỊ Xuyên và mỏ đồng Tụ Long.
Người nước ta có Hoàng Văn Kỳ, Nguyễn Đình Huấn,
Nguyễn Danh Thường xin chiêu mộ người đi khai thác mỏ và nộp
thuế. Có người thuê nhân công Hoa khai thác trộm hị tội. Chúa
Trịnh Doanh giao cho các trọng thần và trấn quan, mỗi người
quản lý một hai khu mỏ, xuất vôn riêng tuỳ tiện chiêu tập người
làm, miễn thuế cho 5 nám. Vì của cải ơ đấy, công tư đều có lợi: kẻ
đứng ra mộ người làm không ngại khó nhọc phí tổn, mỏ này mỏ
khác nhộn nhịp, mà của rừng núi đều được lấy ra hết.
Thời bấy giờ, kỹ thuật khai thác thấp kém nên lợi lộc không
nhiều. Các hầm mỏ do người Hoa thầu thì sản phẩm thu được họ
chơ về Trung Quôc. Người Bắc lấy được hạc thì mang về nước họ.
Bạc đã đem về nước họ thì không phải là bạc của ta nữa.
VIỆC ĐÚC TIỂN - Thời Hậu Lê vẫn tiêu tiền Hồng Đức và ở các
trấn nào cũng có sở đúc tiền. Vì có những sự nhũng lạm nên đến năm
1755, Trịnh Doanh bỏ sỏ đúc tiền ở các trân mà chỉ để hai sở gần đất
kinh sư. Năm 1776, sau khi họ Trịnh lấy được đất Thuận Hoá, lại mở
lò đúc tiền ở Phú Xuân, đúc ra 3 vạn quan tiền cảnh Hưng nữa.
Cũng có đúc ra bạc lạng đê tiêu dùng. Mỗi lạng là 10 đồng,
mỗi đồng giá 2 tiền. Bạc ấy chặt ra mà tiêu cũng được.
Sự ĐONG LƯỜNG - Trước vẫn theo lôl cũ, cứ 6 hạp là một
thăng. Từ năm 1664, Phạm Công Trứ định lại, lấy một cái ô"ng gọi
là hoàng chung quản làm chừng, ông ấy đựng được 1.200 hột thóc
đen, gọi là một thược, rồi cứ 10 thược là một hạp, 10 hạp là một
thăng, 10 thăng là một đấu, 10 đấu là một hộc.
VIỆC ĐÁNH DẸP CÁC TOÁN QUÂN Nổl DẬY TRONG N ư ớc - Những
năm cuôl thế kỷ XVI, chiến tranh Trịnh Mạc gây rất nhiều thiệt
hại cho sản xuất, lại gặp luôn mấy năm nước lụt, đại hạn, mất
345