Page 343 - Việt Sử Kỷ Yếu

Hình pháp chia ra làm 5 thứ gọi là ngũ hình: suy. trượng, đồ, lưu,
tử. Trước kẻ phạm tội được phép chuộc bằng tiền. Đến đòi vua Lê
Huyền Tông (1663 - 1671), chúa Trịnh Tạc định lại. Trừ những ai
đưỢc dự vào bát nghị (8 trường hỢp được giảm tội), người nào
phạm tội thì cứ chiểu theo tội nặng nhẹ luật hình, chứ không cho
chuộc nữa. Đến đòi Dụ Tông (1705 - 1729), chúa Trịnh Cương bỏ
luật chặt tay thay vào lưu đồ trung thân, 12 hoặc 6 năm. Phạm tội
trộm cướp không được kê vào lệ ấy.
Trịnh Tạc định ra hai phép xử kiện: Những việc mưu sát,
đạo, kiếp gọi là đại tụng; những việc hộ, hôn, ẩu đả gọi là tiếu
tụng. Quan xử kiện không hỢp phải phạt tiền. Những việc đã được
xử phải lẽ rồi mà người đi kiện còn kiện nữa cũng phải phạt tiền.
Việc án mạng thì quan phủ, huyện xét, đệ lên thừa ty và
hiến ty hội đồng xét lại. ớ các trân do trấn thủ xử lại. Nhiều việc ở
huyện phủ hay thừa ty, trấn ty xử không xong thì đến hiến ty xét
lại. ớ hiến ti không xong thì đến giám sát xét lại. ơ giám sát và đề
lĩnh không xong thì đến ngự sử đài xét lại.
Những việc nhân mạng thì hạn 4 tháng, việc trộm cướp, điền
thổ 3 tháng, việc hôn nhân, ẩu đả 2 tháng, chứ lệ không cho để
lâu, làm mất công việc của dân.
THUẾ ĐINH, THUẾ ĐIỂN VÀ suu DỊCH - Trước cứ 6 nám làm sổ
hộ tịch, lấy số^ dân đinh đánh thuế, gọi là quý. Đồng niên mỗi đinh
tuỳ hạng đóng 1 quan hay 1 quan 8 tiền, tức là thuế thân. Năm
1669, tham tụng Phạm Công Trứ đặt phép bình lệ, làm sô đinh
nhất định một lần, xã nào phải đóng hao nhiêu suất đinh, cứ thê
mãi, thêm không kể, chết không trừ. Phép này khỏi phải làm sổ
mà quan khỏi tra xét nhưng bất tiện không biết được sô" đinh về
sau hơn kém bao nhiêu.
Về thuế điền thì năm 1719, Trịnh Cương sai các quan làm
việc đạc điền đê chia tiền thuê cho các dân xã. Cứ do công điền
công thổ mà đánh thuế, chia làm 3 hạng; nhất mỗi năm mỗi mẫu
1 quan, nhì 8 tiền, ba 6 tiền.
Sưu dịch như việc tế tự trong đền vua phủ chúa, việc đắp
đường sá, giữ đê điều, sửa sang cầu công... thì cứ tuỳ nghi mà bô
cho các suất đinh cung ứng cho đủ.
Đến năm 1723, tham tụng Nguyễn Công Hãng theo phép tô,
phép dung, phép điệu của nhà Đường châm chước;
- Phép tô là phép đánh thuê điền thổ mỗi mẫu công điền phải
nộp ở tiền thuế. Ruộng nào cây hai mùa thì chia ba, quan lấy một

343