Page 348 - Việt Sử Kỷ Yếu

Tuyên Quang. Năm 1715, dân nghèo đói nổi dậy cướp phá các trấn
Kinh Bắc, Sơn Tây. Từ khi Trịnh Giang (Khương) làm chúa hoang
dâm, xa xỉ, chính trị thổi nát thì gần khắp mọi nơi đều có những
cuộc nổi dậy chống đôl, đám đông hàng vạn người, đám nhỏ 5, 7
trăm. Dân đói chỉ ăn rau, cỏ, thịt rắn, chuột, hễ gặp người táo bạo
xướng xuất thì vác dao, húa, gậy gộc đi theo liền ăn cướp thóc lúa
nhà giẳu. Các toán loạn quân nhiều như ong. dường xá trạm dịch
không đi được. Nhà chúa phải sai các trân lập đồn hoá thiêu trên
núi, đêm ngày canh gác đê kịp thời đôt lửa báo hiệu cho nhau.
Các toán nổi dậy thường mang chiêu bài “Phù Lê diệt Trịnh”
rất đông đúc. Thế mà nhà Trịnh vẫn không đổ, do các hoạt động
nổi dậy thường riêng rẽ, ít khi hỗ trỢ lẫn nhau, không tập hỢp
thành một khôi mạnh mẽ, thiếu bộ chỉ huy thông nhất. Các chúa
lại rất cưng chiều quân, hậu đãi tướng, có những tướng tài như
Phạm Đình Trọng, Hoàng Ngũ Phúc. Quân ưu binh dánh trận
giỏi, lại trung thành với nhà chúa (nhưng sau này chúng quá kiêu
lộng, làm hại chúa).
Năm 1737, nhà sư Nguyễn Dương Hưng (hay Đăng Hưng)
tập hỢp vài ngàn, người phần đông là dân lưu vong, nổi dậy ở Sơn
Tây, lấy núi Tam Đáo làm căn cứ họp đồ đáng, đi lại trong dân
gian, được nhiều người hưởng ứng, xvíng hiệu, dặt quan liêu, xa
gần đều kinh sỢ. Sang tháng giêng âl nám sau mới bị đàn áp.
Năm 1738 có vụ mấy hoàng thân định đô"t kinh thành, trừ họ
Trịnh không thành. Sau đó, rất nhiều cuộc nối dậy chông đối
chính quyền nhà Trịnh. Dưói đây chỉ kể những đoàn quân chống
cự lại được lâu dài.
ĐOÀN QUÂN NGÂN GIÀ- Năm 1740, ở đất Sơn Nam, làng Ngân
Già, huyện Nam Chân (nay là xã Nam Trực) có Vũ Đình Dung,
Đoàn Đình Chấn, Tú Cao nổi dậy, cướp phá rất dữ, giết quan đốc
lĩnh Hoàng Kim Qua. Thê mạnh lắm. Trịnh Doanh phái tự làm
tướng, đem quân đi đánh, hắt được Vũ Đình Hưng đem chém, đổi
tên xã Ngân Già làm Lai Cách, nay là xã Gia Hoà.
ĐOÀN QUÂN NINH XÁ - Đồng thời vói quân Ngân Cià, ở Hải
Dương, anh em Nguyễn Tuyên, Nguyễn Cừ khởi binh ơ xã Ninh
Xá, huyện Chí Linh, Vũ Trác Oánh khởi ở xã Mộ Trạch, huyện
Đường An (Bình Giang). Tuyên vòn là viên quan nhỏ ở kinh
thành, bất mãn, từ quan, trở về quê nhà, kêu gọi nhân dân nổi
dậy chông triều đình, tự xưng là minh chủ, phôi hỢp với Vũ Trác
Oánh và Nguyễn Diên giây binh từ năm 1739, nêu khẩu hiệu “phù
348