Page 353 - Việt Sử Kỷ Yếu

Trịnh tấn công, bắt được. Công Chất chạy lên châu Ninh Biên
(nay là Lai Châu), chiếm giữ các hạt lân cận bắc Hưng Hoá (Điện
Biên, Sơn La), tụ tập đồ đảng có hàng vạn người. Hoàng Công
Chất gắn bó với dân xứ àV, giông người Thái, được họ mến chuông,
nhưng lại là cái gai của triều đình. Năm 1769, Trịnh Sâm sai
thông lĩnh Đoàn Nguyên Thục đem quân lên đánh. Quan quân
đến nơi thì Công Chất đã chết. Con là Hoàng Công Toán không
giữ nổi, bỏ chạy sang Vân Nam, đồ đáng tan rã.
LÊ DUY MẬT - Tháng 10 âl năm 1738, dưới triều vua Ý Tông,
các hoàng thân Lê Duy Mật, Lê Duy Quy (con vua Dụ Tông) và Lô
Duy Chúc (con vua Hy Tông) cùng với các triều thần Phạm Công
Thô, Vũ Thước, Lại Thê Tế, định dốt kinh thành, trừ họ Trịnh.
Việc tiết lộ, phải bỏ chạy. Thước bị bắt giết. Duy Chúc và Duy Quy
sau (ấn chết. Duy Mật chạy ra huyện Nghi Dương, được thố hào
Ngô Hưng Tạo đưa vượt biên vào Thanh Hoa, trôn phần đất huyện
Thạch Thành. Dựa vào sự căm oán của nhân dân, ông tập hỢp lực
lượng dân nghèo, chông lại họ Trịnh, kêu gọi quần chúng nổi dậy
“diệt Trịnh phù Lê”. Duy Mật giữ đất thượng du phiá tây nam,
chiêu tập binh sĩ theo vê ngày một đông. Từ năm 1740, Duy Mật
thường tiến đánh Hưng Hoá, Sơn Tây, Sơn Nam. Sau phcíi hỢp với
thủ lĩnh Tượng nổi dậy ở Sơn Tây, giữ đồn Ngọc Lâu, huyện Thạch
Thành. Quân Trịnh đánh phá được đồn Ngọc Lâu. Tưcthg tử trận.
Duy Mật phải bỏ căn cứ, rút lên miền thượng du, năm 1752. Duy
Mật chạy vào Nghệ An. rồi sang Trấn Ninh, giữ núi Trình Quang
làm căn bản. Trong khoảng những năm 1752 - 1783, van làm chủ
miền thượng du Thanh Hoa, Nghệ An, xây đồn luỹ hao vệ, đồng
thời cũng chăm lo cái thiện đ(ứ sông của nhân dân địa phương,
làm các việc đào kênh, họp chợ, dựng lò rèn đúc nông cụ. luôn tiện
cá vũ khí.
Duy Mật có giao dịch vối chúa Nguyễn Võ vương ơ Đàng
Trong mong sự giúp đỡ. Võ vương không muôn gây sự với họ
Trịnh, nên không giúp.
Năm 1764, căn cứ Trình Quang được xây dựng xong, có hào
luỹ kiên cô", không chế cả vùng thượng du Thanh, Nghệ và một
phần Hưng Hoá. Lực lượng bấy giờ đã khá mạnh mẽ.
Năm 1767, Trịnh Doanh mất, Duy Mật định m(i cuộc tấn
công ra bắc, kéo quân xuông vùng Hương Sơn (Hà Tình), Thanh
Sơn (Nghệ An) bị quân Trịnh cản lại, phải rút về Trân Ninh.
Trịnh Sâm nôi nghiệp chúa cho đưa thư sang vỗ về không được,

353