Page 357 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 357
- Quân địa phương gọi là thố binh hay tạm binh, thuộc binh,
đóng rải rác các dinh phía nam.
Trong việc tuyến binh, có chính sách cưỡng bách đầu quân.
Tất cả đinh nam từ 18 đến 50 tuổi đều phải ghi tỗn vào sổ đinh để
lấy lính, trừ những người ôhi vếu, tàng tật hay con một.
Quân đội gồm nhiều binh chủng; Bộ binh, thuỷ binh, pháo
binh và tượng binh. Vũ khí bên cạnh gươm giáo cung tên, có súng
lớn mua của lái buôn phương tây. Chiến thuyền khá lớn, mỗi chiếc
có 30 chèo, 3 khẩu đại bác ở mũi và 2 khẩu hai bên.
VIỆC THUÊ KHOẤ - Ruộng đất quy ba hạng;
- Hạng nhất nộp 40 thăng thóc và 8 hỢp gạo.
- Hạng nhì nộp 30 thăng thóc và 6 hỢp gạo.
- Hạng ha nộp 20 thăng thóc và 4 hỢp gạo.
Ruộng đất xấu (thu điền khô thổ) phái nộp mỗi mẫu 3 tiền.
Ruộng hoang mới khai thác cùng 3 tiền.
Quan đồn điền thì hoặc cho thuê với giá từ 3 tiền đến 1 quan,
hoặc thu tô từ 1 quan 3 tiền 30 đồng đến 1 quan 9 tiền.
Ngoài số chính này, Cvòn thu mấy khoán phụ nữa.
Chúa Nguyễn chia dân làm nhiều hạng: Tráng dân, cố, cùng,
đào, lão, bất cụ, lại chia 2 loại: Chính hộ và khách hộ.
Thuế dinh chia ra 4 loại; Sai dư, cước mễ, thường tân, tiết
liệu. Tất cả mọi người đều phải nộp thuế sai dư (phụ dịch) từ 3
tiền đến 2 quan.
Ngoài ra, tất cả các sản phẩm thủ công, thổ sản v.v... đều
phải nộp thuê hiện vật hoặc tiền. Dân ven biển làm muối phải nộp
thuê muối khá cao.
Các bến sông, đầu nguồn, đặt sở tuần tv để thu thuế.
Dân Đàng Trong phải chịu các sắc thuế nặng nề mà thiên tai
thất bát lại thường xẩy ra, miền ven biển rất hay có bão lụt. Nông
dân đói khổ phải hỏ làng xã đi lưu tán, thế mà không hay nôi loạn
như ở Đàng Ngoài, là do được chiêu mộ đi khai khẩn đất hoang
mới chiếm được.
THUÊ Mỏ - ở đât Quảng Nam, Thuận Hoá có mỏ vàng, ở đất
Quảng Ngãi có mỏ bạc. Đất Bố Chính, mỏ sắt. Các mỏ ấy đều phải
đánh thuê cả.
THUẾ XUẤT CẢNG, NHẬP CẢNG - Lệ cứ những tàu ở Thượng Hải
và ở Quảng Đông lại, phải nộp 3.000 quan, đến lúc đi phải nộp 300
quan, tàu ở Mã Cao, ỏ Nhật Bản lại phải nộp 4.000 quan, đến lúc
đi 400 quan. Từ ở Xiêm La và ở Lữ Tông lại nộp 2.000 quan, lúc đi
357
