Page 329 - Việt Sử Kỷ Yếu

quan lại cũ do triều đình cử vào từ trước và vẫn còn nộp thuê cho triều
đình nhưng tách khỏi dần mọi quan hệ lệ thuộc họ Trịnh.
Năm 1623, Trịnh Tùng mất, Phúc Nguyên muôn nhân dịp ra
đánh họ Trịnh, nhưng vì công việc sửa soạn chưa xong nên sai
người ra phúng điếu, gọi là cho phải nghĩa hôn nhân với nhau,
cũng đế nhân thể xem xét tình ý người bắc ra thê nào.
Bấy giờ, miên nam có được mây bày tôi giỏi, đều là người
Thanh Hoa, không phục nhà Trịnh vào giúp. Nguyễn Hữu Dật,
người Tông Sơn, học rộng tài cao, lại hùng biện, đánh giặc giỏi,
văn võ kiêm toàn. Đào Duy Từ cũng người Tông Sơn, vì là con hát
xướng, không được đi thi, phẫn chí vào nam lập công danh, đưỢc
Trần Đức Hoà gả con gái cho và dâng lên chúa Sãi. ồng lập đồn
Trường Dục và xây luỹ ở cửa Nhật Lệ (Quảng Bình), tục gọi là luỹ
Thầy. Nguyễn Hữu Tiến, người huyện Ngọc Sơn, là tướng tài, tinh
thông võ nghệ, dùng binh rất có kỷ luật. Những vị này giúp chúa
Nguyễn, bày mưu định kế, luyện tập quân lính, xây đắp đồn luỹ
để chông nhau với quân họ Trịnh.
Một khi các đồn luỹ đã được kiên cố, binh lương đã đầy đủ rồi,
chúa Sãi mới ra mặt không thuần phục họ Trịnh nữa, không nộp thuế
hàng năm, đuối các quan lại cũ của triều đình về bắc, sai tướng ra
chiếm giữ đất nam Bô Chính ở phía nam sông Linh Giang (sông
Gianh) đê làm chỗ chông giữ. Từ đó, năm 1627, Trịnh Nguyễn đánh
nhau tai hại trong khoảng 45 năm ở Quảng Bình, Hà Tĩnh bây giờ.
Các chúa Nguyễn là;
- Nguyển Hoàng - Đoan quận công 1600 - 1613 tục hiệu
Chúa Tiên.
- Nguyễn Phúc Nguyên - Thuỵ quận công 1613 - 1635
Chúa Sãi, con thứ sáu Nguyễn Hoàng.
- Nguyễn Phúc Lan - Nhân quận công 1635 - 1648, chúa
Thượng, con thứ chúa Sãi.
- Nguyến Phúc Tần - Dũng quận công 1648 - 1687 chúa
Hiền, con chúa Thượng.
- Nguyển Phúc Trán - Hoàng quốc công 1687 - 1691 chúa
Nghĩa, con chúa Hiền.
- Nguyến Phúc Chu - Tộ quốc công 1691 - 1725 gọi là Quốc
chúa, con chúa Nghĩa.
- Nguyễn Phúc Chú - Đình quốc công 1725 - 1738 con Phúc Chu.
- Nguyến Phúc Khoát - Võ vương 1738 - 1765 xưng vương
hiệu con Phúc Chú.

329