Page 326 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 326
coi thường nhà vua. Năm 1599, sau khi thu xếp xong việc bang
giao với nhà Minh và nhường đất Cao Bằng cho họ Mạc, tình hình
trong nước đã yên, Trịnh Tùng tự xưng (tuy nói là vua Lê Thế
Tông phong) là đô nguyên suý, tổng quốc chính thượng phụ Bình
An vương. Rồi định lệ cấp bổng cho vua được thu thuế 1.000 xã gọi
là lộc thượng tiến, cấp 5.000 lính làm quân túc vệ. Mọi công việc
đặt quan, thu thuế, bắt lính, trị dân đều thuộc quyền họ Trịnh cả.
Chỉ khi thiết triều hay tiếp sứ, mới cần đến vua. Từ đó, họ Trịnh
có thế tập làm vương tục gọi là chúa.
Bấy giò, Trịnh Tùng thế lực rất lớn mà không xưng làm
hoàng đế là do trước đây đánh họ Mạc với chiêu bài phục Lê, nay
lại chiếm ngôi thì không khác gì họ Mạc thoán nghịch. Quân dân
sẽ không phục, chông đôi với danh nghĩa phù Lê. Lại cũng còn sỢ
nhà Minh can thiệp làm khó dễ, nhất là nhà Nguyễn ở phương
nam, thế lực không nhỏ, vẫn có ý tranh quyền. Chi bằng giữ địa vị
thứ hai trong nước nhưng thực tế quyền hành còn hơn cả vua.
Trịnh Tùng lại đặt lệ chọn thê tử nôl nghiệp. Con cháu sau đều
theo lệ xưng vương, tự để cao uy thế buộc vua cho phép bỏ các
nghi lễ quân thần như lạy, xưng tên, triều yến. Năm 1664, Trịnh
Tạc còn tiến thêm bước nữa: Đặt sập ngồi bên trái ngai vua trong
các buổi chầu. Chúa không còn là tôi nữa mà là vua thứ hai, lại có
uy quyền hơn cả vua.
Trịnh Tùng xưng chúa, quan triều có nhiều người không
phục. Năm 1600, bọn Phan Ngạn, Ngô Đình Hàm, Bùi Văn Khuê
khỏi binh chông cự lại ở cửa Đại An, nay thuộc Nam Định. Sau
Phan Ngạn và Bùi Văn Khuê lại nghi ngờ nhau, rồi giết lẫn nhau.
Ngơ Đình Hàm về giúp họ Mạc.
Các chúa Trịnh là:
- Trịnh Tùng xưng là Bình An vương, cầm quyền các năm
1599 - 1623, thực sự ngay từ năm 1570.
- Trịnh Tráng Thanh Đô vương 1623 -1657, con Trịnh Tùng.
- Trịnh Tạc Tây vương 1657 - 1682 con Trịnh Tráng.
- Trịnh Căn Định vương 1682 - 1709 con Trịnh Tạc.
- Trịnh Cương An Đô vương 1709 - 1729 cháu Trịnh Căn.
- Trịnh Giang Uy Nam vương 1729 - 1740 con Trịnh Cương
Trịnh Giang làm chúa xa xỉ, hung ác quá độ, giặc cướp nổi lên
nhiều, năm 1740 bị phế .
- Trịnh Doanh Minh Đô vương 1740 - 1767, em Trịnh Giang.
- Trịnh Sâm Tĩnh Đô vương 1767 - 1782 con Trịnh Doanh.
326
