Page 330 - Việt Sử Kỷ Yếu

- Nguyển Phúc Thuần - Định vương 1765 - 1777 con thứ
Phúc Khoát.
- Nguyễn Phúc Anh con Phúc Chương, cháu Phúc Khoát.
Các chúa Nguyễn giữ miền nam tổ chức chính trị như một
triều đình riêng biệt, tuy không xưng là hoàng đế và đặt quốc
hiệu, vẫn dùng niên hiệu của nhà Lê. Ngoài ra vua Lê không có
quyền hành gì dù chỉ là danh nghĩa suông.

CHIẾN TRANH TRỊNH - NGUYỄN
Chúa Nguyễn Phúc Nguyên, một khi đã xây dựng nên cơ sở
vững chãi, bèn ra mặt chống đối họ Trịnh. Năm 1627, đã ba năm họ
Nguyễn không nộp thuế cống, Trịnh Tráng sai quan vào Thuận Hoá
giả tiếng nhà vua vào đòi. Chúa Sãi (Phúc Nguyên) tiếp sứ nhưng
không chịu nộp thuế. Trịnh Tráng sai sứ mang sắc vua Lô Thần
Tông phong Phúc Nguyên làm thái phó quốc công. Chúa Sãi nhận,
nhưng ngav sau đó cho người đưa trả lại, bỏ tò sắc vào giữa mâm
đồng hai đáy, kèm theo sản phẩm quý địa phương, nói là tạ ơn, mặt
mâm để mấy chữ có nghĩa là “ta không nhận sắc”. Trước đó, Trịnh
Tráng còn đòi 30 con voi, 30 chiến thuyền. Chũa Sãi không chịu.
ĐÁNH NHAU LẦN THỨ NHẤT - Bấy giờ, tình hình trong nước đã
yên. Việc bang giao với nhà Minh êm đẹp. Họ Mạc đã yên phận
làm một phiên thần. Trịnh Tráng quyết tâm đi đánh miền nam,
sai tướng Nguyễn Khải và Nguyễn Danh Thế đem 5.000 quân đi
tiên phong, vào đóng ở Hà Trung (Cầu Doanh), rồi đem đại binh,
rước vua Thần Tông đi chinh nam.
Phúc Nguyên sai Nguyễn Phúc Vệ làm tiết chế cùng với
Nguyễn Hữu Dật đem hình mã ra giữ các nơi hiểm yếu. Quân
Trịnh đến đánh, chết hại nhiều. Nguyễn Hữu Dật đặt kế khiến
quân Trịnh rút về; phao lên rằng ngoài bắc có Trịnh Gi và Trịnh
Nhạc sắp làm loạn. Có thuyết họ Mạc kéo quân vê đánh Đông
Kinh. Trịnh Tráng nghe tin, sinh nghi, không rõ hư thực, bèn rước
vua và rút quân về.
ĐÁNH NHAU LẦN THỨ HAI - Năm 1630, chúa Sãi nghe lồi Đào
Duy Từ, sai người đem các sắc dụ ra trả vua Lê, rồi sai tướng ra
đánh lấy phía nam ngạn sông Gianh, đế chông nhau với quân
Trịnh. Đây là đất nam Bô" Chính, nay thuộc tỉnh Quảng Bình. Còn
Hà Trung thì thuộc Hà Tĩnh.
Năm 1633, có người con thứ ba chúa Sãi là Ánh trấn thủ
Quảng Nam, muôn tranh quyền, sai người đưa thư ra Đông Kinh

330