Page 244 - Việt Sử Kỷ Yếu

cúng nữa. Sĩ phu nghèo gọi là hàn sĩ, thường sống thiếu thôn mà
vẫn giữ vẻ phong lưu giả tạo.
Cũng xếp vào giới sĩ phu các người chuyên theo học nghề võ,
luyện tập cung kiếm, thi đỗ võ cử ra giữ cấp chỉ huy trong quân
đội tài cao làm đến võ quan tướng tá.
N ông - Thòi Lý, Trần xã hội nông nghiệp, chỉ ruộng đất mới
là tài sản quý giá.
Dân ta thòi ấy, hầu hết, có đến hơn 90% đều làm nghề nông,
ngay cả vỢ con quan lại, tướng tá, sĩ phu và cả thợ thuyền cũng có
trồng trọt, cày cấy vườn ruộng. Một số binh sĩ tại ngũ cũng làm
việc ở đồn điền.
Địa chủ không nhiều, thường là vương hầu, tôn thất, tướng
lĩnh, hay con cháu họ, đem ruộng đất phát canh thu tô, hoặc nuôi
trong nhà nhiều nô tỳ làm công việc canh tác. Sô" địa chủ có trên
trăm mẫu ruộng chỉ đếm trên đầu ngón tay. Phú nông thương
thường chỉ có được một vài chục mẫu, thực tế chỉ là khá vậy, tự
mình và vỢ con làm lấy mọi công việc canh tác: Cày bừa, cấy gặt,
làm cỏ, tát nước, chỉ mưỢn thêm người ngoài trong thời vụ gặt hái
và cày bừa.
Hầu hết mọi người làm ruộng là nông dân tự do, gọi là trung
nông có vẻ gượng gạo. Mọi người lớn bé trong gia đình làm lấy mọi
công việc, canh tác một sô" ít ruộng đất tư hữu và nếu có phần
ruộng đất công làng xã cấp cho, rất ít thuê mưón nhân công người
ngoài, thường đổi công với nhau.
Bần nông không có hay có rất ít ruộng tư, hàng sào, trồng
cấy phần đất này, có chăng thêm khẩu phần ruộng công. Do có sức
khoẻ, họ nhận lĩnh canh ruộng của địa chủ nộp tô, gọi là tá điền.
Mấy người khá giả hơn chút mua màu một vài ba năm của chủ
điền cần tiền mà làm ăn, hết hạn trả lại ruộng chủ cũ.
Loại chót là cô" nông, có sức làm việc mà không có ruộng đất,
có thể tạm gọi là thợ nông nghiệp, đi làm thuê cho các phú, trung
nông. Thời vụ, việc nhiều mà người làm ít, họ được trả công cũng
khá nhưng không có việc gần quanh năm. Còn nhận làm thuê
năm thì công xá rất thấp.
Từ triều Lý, bớt loạn lạc, đồi sông đơn giản của nông dân ta
có sự khấm khá hơn, sang triều Trần, do có sự khai sông, đắp đê
nên tiến triển bước nữa. Nhưng thực sự ra vẫn chưa được sung
túc, dễ bị thiếu thốn trong những năm mất mùa. Khi mất mùa
liên tiếp thì có nhiều người đói.
244