Page 241 - Việt Sử Kỷ Yếu

Tuyển giáo quan không phải chỉ lấy những nho sĩ, mà dùng cả các
thầy thuốc, thầy tướng sô, thầy tăng đạo, ai giỏi nghề gì thì cho
dạy nghề ấy. Quan lại hành chính các cấp phải lấy lễ đôi đãi học
quan. Các thầy tăng và đạo sĩ ở tăng đạo ty (cơ quan coi việc thuộc
về đạo Phật và đạo Lão) đi truyền giảng đạo.
Mỗi năm, các phủ châu huyện cử mấy học sinh khá cho vào
học tại Quổíc tử giám để bổ dụng làm quan.
Như vậy, việc giáo dục thòi thuộc Minh không phải có mục
đích mỏ mang dân trí gì.
Học quan bấy giò có Lê cảnh Tuân, người Mộ Trạch, đỗ thái
học sinh năm 1400 triều Hồ, sung chức đại học sĩ, là người có khí
tiết. Sau ra làm giáo thụ khi nhà Minh mở trường học, mong phổ
biến giáo lý Khổng Mạnh, duy trì thế đạo, nhất là truyền bá tư
tương phục quốc. Người Minh nhận biết là tác giả Vạn Ngôn thư,
bắt giải sang Trung Quốc. BỊ quan nhà Minh hạch, ông khảng
khái nói: Tôi là người nưốc Nam nên phải quyết chí bảo tồn nưóc
Nam. Bị giam ở Kim Lăng, sau cùng con là Thái Diên chết bệnh
trong ngục.
CÁC VIỆC LINH TINH - Quan nhà Minh rất chú trọng vấn đề
lương thực nuôi quân. Ngoài thóc thu thuế, chúng còn tước đoạt
ruộng đất của dân ta quanh đồn trại làm đồn điền, khiến quân
lính cày cấy lấy hoa lợi nhập kho. Khắp mọi nơi trong nưóc, trừ
Đông Quan, các vệ sở đóng quân đều có việc này.
Tất cả mọi thứ vũ khí đều bị tịch thu. Đóng chiến thuyền,
chê tạo và tàng trữ vũ khí bị kết tội phản nghịch. Đi xa làm ăn
buôn bán phải xin giấy thông hành có ghi rõ nơi đến và thời hạn đi
về. Công nghiệp và thương nghiệp sa sút. Thợ thủ công người khéo
bị đưa sang bắc quổc, thợ còn lại phải chịu thuế nặng. Việc buôn
bán trong nước bị hạn chế, ngoại thương cấm hẳn.
Quan nhà Minh buổi đầu có Hoàng Phúc còn do khả.
ĐVSKTT khen là thông minh, ứng biến, tài cai trị giỏi. Sau Lý
Bân, Mã Kỳ tham bạo quá quắt, sử sách chỉ ghi chép được về
những của cải chính quyền nhà Minh cướp của dân ta, còn những
thứ quan lại, tướng tá, quân sĩ nhà Minh lấy riêng cho bản thân
thì vô sô", không kể xiết được. Quân cưóp nước áp bức bóc lột đã
đành, lũ quan bản xứ vô liêm sỉ, dựa vào thế giặc, còn tham tàn
gian ác, nhiều đứa còn tệ hơn người Minh.
Cực khổ dưới ách thống trị bạo ngược, người dân hiền lành
cũng sẵn sàng theo hào kiệt nổi dậy chống đốì chính quyền. Suõt
241