Page 237 - Việt Sử Kỷ Yếu

Bô" Chính tập hợp được sô" một đông, chiêu mộ thêm quân nghĩa
dũng, tổ chức đội ngũ, đánh lại quan quân nhà Minh. Đồng thòi có
Nguyễn Tông Biệt, Hoàng Thiêm Hữu cũng nổi dậy. Các toán quân
này cầm cự được dăm bảy thcáng, rồi tan vỡ. Năm 1415, lại có Trần
Nguyệt Hồ (trùng tên với thủ lĩnh nghĩa quân Đông Triều năm
1407) cũng nổi dậy, nhưng cũng không chông đốì được lâu dài.

Công cuộc khởi nghĩa của Trần Quỹ và Trần Quý Khoách
mưu phục quốc và phục Trần không thành, cũng là nghĩa cử đáng
khen. Người lãnh đạo không phải là hèn kém, nhưng tài cán chưa
đủ cao để làm việc vá trời lấp biển. Cha con Đặng Dung, Nguyễn
Cánh DỊ, cùng Nguyễn Suý, Hồ Bôl, các tướng hết lòng phò vua
giúp nước, dũng có thừa, mà tài chưa hẳn đã cao siêư lắm. Binh sĩ
chưa đủ đông đúc, lại mới được tuyến mộ, chưa được huấn luvện kỹ
càng, lại ít kinh nghiệm chiến đấu. Bên Minh, quân đội tinh nhuệ
lại đông đúc, đầy kinh nghiệm chiến đấu, chỉ huy bởi các tướng tài,
đặc biệt được chính quôc tiếp viện binh lương mỗi khi cần. Chiến
đâu trong tình trạng này mà quân khởi nghĩa đã khiến cho quan
quân nhà Minh phải lao đao, triều đình Trung Quôc phải ba lần
tiếp viện quân đội, một lần lương thực. Chông chọi dai dẳng được
dến 7 năm, đáng kế là kỳ công vậy. Lại đóng quân giữ đất được từ
Thanh Hoa trở vào miền trong, trong thời gian dài, khiến cho giặc
không dựng được cơ sở ở vùng này, còn nuôi dưỡng ý chí quật cường
cho nhân dân, tạo điều kiện thuận lợi cho cuộc khởi nghĩa của Bình
Định vương sau này.
Có điếm đáng tiếc là mấy vua hèn cuôl triều Trần, nhất là vụ
Ciản Dinh giết Đặng Tất và Nguyễn cảnh Chân, khiến nhân dân
ta bấy giờ mất tin tưởng ở người họ Trần. Toàn quốc nơi nào cũng
có những toán quân nghĩa dũng nổi lên chông đôi quân cướp nước,
mà Trùng Quang không tập hỢp được dưới trướng thành một khôi
lớn. mạnh mẽ, thôlig thâ’t. Nếu được thế, chưa chắc đã bị bại vong.

KỶ THUỘC MINH
Quân Minh sang đánh nước ta, diệt nhà Hồ năm 1407, lấy 48
phủ châu, 168 huyện, 3.120.500 hộ, 112 voi, 420 ngựa, 35.750 trâu
bò, 8.865 thuyền. Trương Phụ trỏ về nước tâu trình thành tích nửa
năm tiến quân, cưóp được 235.900 voi ngựa trâu bò. 13.600.000 hộc
thóc, 8.670 thuyền, 2.539.800 vũ khí. Quân chiến thắng không
dựng lại nhà Trần như lời tuyên bô" trước, lại đặt nưóc ta dưối ách
237