Page 238 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 238
đô hộ. Quan nhà Minh cũng tham bạo, độc ác như quan thòi Hán,
Đường. Nhân dân ta cực khổ về sưu cao thuê nặng, lại còn phải
lên rừng kiếm sừng tê, ngà voi, gỗ quý, xuống biển mò ngọc trai,
đồi mồi.
Nhà Minh đặt Giao Chi’ đô chỉ huy sứ ty, thừa tuyên Bô"
Chánh sứ ty, đề hình Án Sát sứ ty và các nha môn phủ châu
huyện. Buổi đầu cử Lữ Nghị giữ đô ty, Hoàng Phúc giữ hai ty Bô"
Chánh và Án Sát. Toàn cõi có 17 phủ, 5 châu, 181 huyện. Huyện
là cấp hành chính dưới phủ châu. Dưới nữa là lý, giáp. Lý có lý
trương, giáp có giáp thủ. ớ thành phô" thì gọi là phường, chung
quanh thành phô" gọi là tương. Một lý thường gồm 110 hộ. Sô"
lượng cơ quan thông trị rất nhiều, như ty thuê khoá huyện nào
cũng có. Đứng đầu mỗi ty lớn là quan người Hoa, chúng dùng
người bản sứ giữ chức phó và chỉ huy cấp dưới.
Người Minh cầu những sĩ phu có tài đức ra làm quan hỢp tác
với chúng. Văn thân, người còn có sĩ khí, không chịu. Bùi ưng Đấu
từ chối, lấy cớ đau mắt. Lý Tử cầu trôn tránh đi ẩn nơi xa. Lê
Cảnh Tuân viết Vạn ngôn thư cho Bùi Bá Kỳ, khuyên về với hàng
ngũ nhân dân chông giặc. Lũ Nguyễn Huân, Lương Nhữ Hốt, Đỗ
Duv Trung, Đỗ Hy Vọng, Lương Sĩ Vĩnh, Dương Cự Giác theo giặc,
khéo xu nịnh, được làm quan to nhỏ, lại ỷ thê người Minh, tàn bạo
với dân lành, vô liêm sỉ. Những kẻ nhận chức quan của giặc,
không phải ai cũng được hưởng phú quý. Trần Thúc Dao, Trần
Nhật Chiêu, Phạm Thê" Căng, Nguyễn Chính bị nghĩa quân giết.
Mạc Thuý bị trúng tên chết. Trần Quốc Kiệt, sau hốì hận, bỏ trô"n
vào rừng, tiếc sao không giở giáo đánh lại quân Minh. Nguyễn
Nhật Kiên, Nguyễn Đại kiêu căng, làm điều trái phép, lại bị giặc
giết đi.
Đê có đủ người làm việc cho chúng sai khiến, quan nhà Minh
lại tìm những người biết chữ, mặt mũi khôi ngô, nói năng hoạt
bát, mạnh khoẻ, kể cả thầy cúng, thầy tướng sô"... đưa về Kim
Lăng, cho theo học lớp huấn luyện một thòi gian, rồi cấp bằng cho
về giữ chức quan nhỏ.
VIỆC THUẾ MÁ - Phép nhà Minh đánh thuê ruộng đất trên
danh nghĩa mỗi mẫu 5 tháng thóc như thời nhà Hồ, bãi dâu mỗi
mẫu một lạng tơ nhưng thực tế dân phải nặng nộp gấp ba, vì mỗi
mẫu chúng bắt ghi thành ba. Những nghề thủ công, người buôn
bán, người khai thác tài nguyên sản vật đểu bị đánh thuê bằng
tiền hoặc bằng hiện vật. Năm 1417, chúng đã thu được 73.549 hộc
238
