Page 243 - Việt Sử Kỷ Yếu

Các hoàng tử, phò mã và người trong tôn thất có tài được dùng
làm quan lớn, nhỏ thường được cấp đất hoang hoặc bãi tân bồi bò
sông, biển để khai thác làm trang hộ, lưu truyền cho con cháu.
Các thổ tù địa phương nộp phú công lên nhà vua, thường là
vua con trong hạt mình.
Các quan to có đòi sông tương tự như nhà quý tộc nhưng
không có thế tập nên chỉ xếp vào tầng lớp sĩ phu. Chỉ những vị có
công lớn hay bỏ mình vì nước, con cháu mới được tập ấm, mà chỉ
giữ chức nhỏ thôi.
Tăng lữ - Đạo Nho không có tăng lữ chuyên giảng kinh sách
và nắm tinh thần đạo hữu. Đạo Lão có mấy đạo sĩ, mấy người tu
tiên, không hẳn tăng lữ. Chỉ đạo Phật mới có những thiền sư.
Thòi xa xưa, văn học chưa phát triển rộng rãi, chỉ các nhà
sư có học vấn sâu rộng. Các vua Đinh, Lê và mấy vua đầu
triều Lý dùng nhà sư làm quan văn. Vài vị sư có tham gia
chính trị. Các vua Lý, Trần đều sùng Phật nên các nhà sư
được tôn quý. Các chùa thường có một số ruộng đất do tín đồ
cung tiên, làng xã cũng dành một phần cho nhà chùa. Có hoa
lợi này, nhà tu hành đỡ thiếu thốn, nhiều vị vẫn sông khổ
hạnh, vẫn lao động sản xuất. Ngoài sự được miễn sưu dịch, các
thiền sư không được hưởng quyền lợi gì đặc biệt, không có thế
lực chính trị gì, khác hẳn với tập đoàn tăng lữ (clergé) bên
châu Au thời trung cổ.
Từ nửa CUỐI thế kỷ XIV, có sự suy thoái trong từng lớp sư sãi,
nhiều người đi tu không vì sùng đạo, mà để trôn công sưu, binh
dịch. Nghệ hoàng bắt những nhà sư không có độ diệp hoàn lương
và đi tòng quân.
Thứ dân - Do tình hình chung xã hội có tiến bộ, kể từ thế kỷ
XI, các thứ dân nước ta cũng phân hạng sĩ, nông, công, thương
như bên Trung Quốíc.
S ĩ - Từ dưới triều Lý, việc học hành được mở mang. Số" người
đi học ngày một tăng, tạo thành tầng lón sĩ phu. Triều đình mở
khoa thi cử kén chọn người hay chữ ra làm quan, làm lại viên. Sĩ
phu không phải chỉ gồm con cháu quan lại, tướng sĩ, mà con cháu
các nông công thương gia có học cũng gia nhập giối này. Có tài thi
đỗ ra làm quan, có được nếp sống khá giả, đôi người thành giầu có
lớn, gọi là hiển sĩ. Nhiều người khác làm nghề dạy học, thầy thuốíc,
đều được mọi người quý trọng. Còn có nhà nho làm thầy tướng số",
thầy bói, thầy kham dư (phong thuỷ, địa lý), có cả người làm thầy
243