Page 242 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 242
thòi gian hơn 20 năm giặc chiếm đóng, không năm nào được yên
ổn. Ngay cả các năm 1414 đến 1417, Trùng Quang đã bại vong,
Bình Định vương chưa nổi dậy, cũng lác đác có mấy toán quân
nghĩa dũng hoạt động. Quân sĩ Hoa phải đi đánh dẹp. Xông pha
mũi tên hòn đạn, đâu phải là điều thích thú. Chiến trận dù có
thắng thì cũng vẫn có ít người bị chết.
Tham nghị Giải Tấn tâu vua Minh: Giao Chỉ đặt quận huyện,
không bằng để nguyên như cũ, phong cho các thô hào cai trị dân
nam. Túng sử có sở đắc cũng không bù được sở thất, cái lợi không
chữa được cái hại. Giải Tấn vì thê bị vua Minh bắt giam, sau ô"m chết
trong ngục. Xâm chiếm nước ta, vua quan Minh được hưởng chút ít
lợi lộc, dân Hoa đâu có được gì. Trước sau có đến hơn chục vạn binh
sĩ bỏ mình. Sự tham vọng đất đai của Minh Thành Tổ khiến dân ta
khổ cực, mà cũng khiến cả dân Hoa bị thiệt thòi tai hại.
TÌNH HÌNH NƯỚC TA DƯỚI CÁC
TRIỀU LÝ, TRẦN THẾ KỶ XI ĐẾN XIV
VIỆC CAI TRỊ - Thế kỷ X, các vua Ngô, Đinh xưng vương,
xưng đê nhưng thực sự chỉ là lãnh tụ các tù trưởng, thổ hào.
Vùng đất nhà vua trực tiếp cai trị không rộng lớn xa kinh đô
bao nhiêu. Đến đời Lê Đại Hành cử các con trấn thủ các địa
phương, mở rộng vùng triều đình trực trị. Sang triều Lý, thế kỷ
XI, có sự tiến triển chê độ trung ương tập quyền. Chỉ các nơi
rừng núi xa xôi mới dùng các quan lang, tù trưởng cai trị các
dân thiểu sô. Thê kỷ XIII, triều Trần tiến thêm nữa, đặt quan
giám sát các lãnh chúa nhỏ địa phương, buổi đầu không chặt
chẽ mấy. Vùng trung du thì dùng chính sách nửa phân phong,
nửa trực trị: Quan lại do triều đình cử nhưng dùng người địa
phương, thố quan trị thổ dân. Nửa cuôl thê kỷ XIV, các xứ
Nghệ, Tĩnh chuyển sang trực trị. Như vậy, chính thê cai trị dưới
thời Lý, Trần là quân chủ chuyên chế, trung ương tập quyền,
tuy vẫn còn một sô" tù trưởng có thế tập.
TÌNH HÌNH XÃ HỘI
Quý tộc - Trên nhất là vua, lãnh chúa tôi cao quốc gia, có
quyền hành vô hạn định, là con tròi, cha mẹ dân,chủ sở hữu hết
thảy ruộng đất, sông núi, kể cả mọi vật ti-ong lòng đất, dưới nước.
Mọi người sống trên vương thổ đều là tôi con, nhà vua có quyền
sinh, sát.
242
