Page 200 - Việt Sử Kỷ Yếu
P. 200
TRẤN NHẬT LÊ
N iên hiệu: Đại Định 1369 - 1370
Quốic sử chép Dương Nhật Lễ, do coi Nhật Lễ là con của
Dương Khương, người phường hát bội. Khương diễn tích Tây
vương mẫu dâng quả bàn đào. Vợ cũng là con hát, đóng vai Tây
vương mẫu. Cung Túc vương Nguyên Dục cảm nàng đẹp, tranh
lấy làm vỢ. Khi ấy nàng đã có mang, sau sinh ra Nhật Lễ. Nguyên
Dục nhận làm con mình. Điều này đáng ngờ. Nhật Lễ vô tài, vô
hạnh, đại nghịch hất đạo, bị truất phế rồi bị giết là đáng. Nhưng
không phải vì thế mà bảo rằng y không phải chính là con của
Nguyên Dục. ồng này nhận là con. Dụ Tông trước khi khuất để đi
chiêu lập y nôi ngôi. Huệ (Hiến) Từ thái hậu đòi lập y thuộc dòng
đích. Người tôn thất Trần Nhật Hạnh trước sau vẫn theo phò.
Không lẽ cả bằng này người đều lầm cả.
Hơn nữa, khi thái hậu muôh lập y, nếu là người khác dòng
họ, tất mọi người trong tôn thất đã nhao nhao lên phản đôi rồi.
Chỉ vì mẹ đẻ Nhật Lễ trước lấy Dương Khương nên người ta mới
bày đặt ra sự ấy. Chuyện này cũng giôKg như truyện nói Tần
vương Chính là con Lã Bất Vi. Việc mang thai 12 tháng là không
có thực, bào thai loài người không thể sông trong bụng mẹ được
quá 300 ngày. Người nước ta xưa hễ trong nhà, trong họ có đứa
con hư, đôn mạt thì lấy làm xấu hổ, tìm mọi cách nói thác đi là
người ngoài đã lộn sòng vào, không phải chính là con cháu nhà.
Nhật Lễ chỉ là đứa nghịch tử trong hoàng gia nhà Trần. Con
một người cuồng (bệnh tâm thần) và một con hát hội thì hư đôh,
chẳng có chi lạ. Còn sự bảo Nhật Lễ mưu hại nhiều người trong họ
Trần thì chẳng qua vì những người này muốn giết bỏ nó. Có thể
rằng Nguyên Trác, người đã từng bị cáo có âm mưu chực hại Dụ
Tông, muôn tranh ngôi nên bày ra việc này.
Dù Nhật Lễ có thực là con Dương Khương nhưng vẫn mang
họ Trần, không thấy hay chưa thấy có sự đổi họ, nên vẫn đáng chép
là Trần.
Dụ Tông không có con, không chọn sẵn ai người trong họ làm
con nuôi, lập làm thái tử. Đến khi sắp khuất để di chiếu lập Nhật
Lễ nôi ngôi. Bấy giò là năm 1369. Tôn thất và triều thần muôn lập
Gung Định vương Phủ. Huệ Từ (Hiến Từ) thái hậu nhất định đòi
200
