Page 195 - Việt Sử Kỷ Yếu

Hài khinh địch, bị đánh thua ở sông Tiết La. Tiền quân nhiều
người cùng chết đuối với Nhữ Hài. Đến khi đại quân Minh Tông
rầm rộ đi đến, quân Ai Lao vội vã rút lui về nước. Trong trận này,
có tướng Đỗ Thiện Thứ cũng đang đau ô"m, cô" xin đi hộ giá, bị chết
tại trận như lòi nguyên. Minh Tông sai Nguyễn Trung Ngạn làm
làm văn bia, khắc trên núi Trầm Hương, tĩnh Nghệ An.
Năm 1348, ngưồi Ai Lao lại sang cướp nữa. Lần này bị Bảo
Uy vương Hoàn (hay Hiến) đánh thua.
LUẬN VỀ VUA TRẦN MINH TÔNG - Nám 1357, Minh Tông khuất,
làm vua 15 năm, làm thái thượng hoàng 28 năm, hưởng thọ 58 tuôi,
vẫn năm giữ quyền chính suốt thời gian làm thái thượng hoàng.

Trần Minh Tông là vua có thiện chí, biết giữ bổn phận lo nước
thương dân nhưng không phải là vua giỏi, đã không minh giết oan
Huệ Võ vưcíng, lại không sáng suôt trong việc dùng người, cử người ít
tài năng đi đánh Champa, làm tổn thương uy tín và tiềm lực quốc gia,
dùng một thư sinh làm tướng tiên phong đi đánh giặc đê đến nỗi thất
trận. Nhiêu sử gia chồ ông háo chiến và háo danh. Trách ông háo
chiến chỉ đúng một phẳn nhỏ là việc sai đi đánh nước Champa. Còn
việc đi đánh tù trưởng muôn biệt lập, giữ nền thôhg nhất quốc gia,
không có gì sai trái. Đến như đi đánh quân Ai Lao xâm phạm đất nưốc
thì lại đáng khen. Còn tật háo danh tuy không phải là lỗi nặng nhưng
cái háo danh của Minh Tông thì quá đáng. Việc đánh đuổi quần Ai
Lao có chi là to lớn, mà đục núi ghi công. Sự sốm lập vua con cũng là
do háo danh. Dưới triều Trần, vua chưa được quý trọng bằng thái
thượng hoàng. Ngay cả việc sai đi đánh Champa cũng là do háo danh.
Ông lại không biết chiêu hiền để làm việc nước. Triều đình thiếu người
tài đến nỗi khi biên giới đa đoan, phải gọi ông già 80 tuổi đã nghỉ hưu
Trương Hán Siêu đi trấn thủ Hoá Châu. Thế mà sau cũng không tìm
những người anh tài để làm việc nước. Khi ông khuất, cả triều chỉ có
Chu Văn An hiên tài.

TÌNH HÌNH NHÀ NGUYÊN BÊN TRUNG QUỐC
Quân Mông cổ xưa, cả ngày trên mình ngựa, đêm đến ngủ
trong lều, thì anh hùng vô địch. Sau khi đánh chiếm Trung Quốc,
ăn phải bả quý ngồi trên nhung lụa, ngủ trong cung điện, sinh hủ
hoá, ngày một suy kém đi. Các người tài giỏi lởp trước qua đời, lớp
sau thua kém. Đến cả những con ngựa hồ, đưỢc nuôi ăn đầy đủ, có
mập ra, nhưng sức dẻo không bằng trước.
195