Page 204 - Việt Sử Kỷ Yếu

Bồng Nga ngạo mạn vô lễ, xin cử binh sang đánh. (Xét điều này
khó tin, dù Đỗ Tử Bình chẳng phải là người tốt. Một vua kiêu
dũng từng đánh vào kinh thành nưốc ta, khiến vua ta phải bỏ
chạy cả, dễ gì lại chịu dâng lễ hậu hĩ khi nghe tin Duệ Tông muốn
cất quân sang đánh).
Duệ Tông quyêt đi đánh, sai Quý Ly đốc vận thuỷ lương thảo
đên cửa biển Di Luân (Quảng Bình), tự lĩnh 12 vạn quân thuỷ bộ
cùng tiên. Đi đên cửa Nhật Lệ (Quảng Bình), dừng lại luyện tập sĩ
tốt một tháng.
Tháng giêng âl năm 1377, tiến quân vào cửa Thi Nại (Quy
Nhơn), đánh lấy đồn Đập Đá và động Kỳ Mang (núi Kỳ Sơn), rồi
kéo quân vào thành Chà Bàn, kinh đô Champa, nay thuộc huyện
Tuy Viễn, Khánh Hoà.
Người Chăm lập đồn luỹ ở ngoài thành, nơi đường núi
hẹp, tứ vi đều rừng rậm. Quân Chăm phục trong rừng. Chê
Bồng Nga sai người đem thư trá hàng, nói rằng chúa Chăm đã
bỏ thành chạy trôn. Tướng Đỗ Lễ xin cho người dò xét tình
hình. Duệ Tông không nghe, vẫy quân tiến vào thành. Quan
quân nối nhau kéo đi, đội trước đội sau xa cách nhau. Khi đến
gần Chà Bàn, phục binh Champa đổ ra đánh mạnh. Quân ta
thua to, tan vỡ. Duệ Tông bị vây hãm, trúng tên chết tại trận.
Các tướng Đỗ Lễ, Nguyên Hợp Hoà và hành khiển Phạm
Nguyện Kính cũng đều tử trận. Quân sĩ mười phần thiệt hại 7,
8. Ngự Câu vương Trần Húc hàng, được Chê Bồng Nga gả con
gái cho. Đỗ Tử Bình lĩnh hậu quân không ứng cứu. Lê Quý Ly
bỏ chạy về. Thê mà Nghệ hoàng chỉ giáng Tử Bình làm lính,
rồi mấy tháng sau lại cho phục chức. Còn Quý Ly không bị
trách phạt gì. VSTGCM cho là chính sự không có kỷ cương gì,
nên sau bị bại vong.
LUẬN VỀ VUA TRẦN DUỆ TÔNG - Trần Duệ Tông làm vua
được 4 năm, hưởng linh 41 tuổi, có dũng cảm, nhưng không
biết nghe lòi nói phải, lại không biết mình, biết người, không
thận trọng trong việc dụng binh, không phải là tướng tài, thế
mà hung hăng đem nhiều quân đi chinh phạt nưóc người, đến
nỗi bị bại vong, chết thảm, làm thương tổn nặng nề uy tín và
tiềm lực quôh gia. Sử gia nhiều người thương ông có khí
phách, không nỡ buộc tội ông, nhưng khách quan thấy rõ rằng
sự lầm lỗi của ông khiến cho cơ nghiệp nhà Trần phải suy
nhược, rồi đi đến bại vong.

204