Page 74 - Việt NamVăn Minh Sử

Khi nói miệng người la cũníỉ phái làm như đánh một vòng từ trons ra.
c) Với những ãm gốc oav, Iiâ\\ oai, ta sự cử động theo chiều tròn
cứa noười hay vật như: quay xoay, ngoai ngoái, ngoáy, khoáy, quây, loay
hoay, v.v...
Khi nói miệng cũng tựa hồ làm nhịp cho cử động ấy.
d) Với những âm gốc oe, na, oa, ư, ưa, tủ hình tròn có nở lớn ra
như: xoà, nhoà, hoa, loe, xoè, lở, nở, chửa, v.v... chính miệng nói cũng
nở tròn như động tác ấy.
e) Với những âm gốc om, ôm, um, lá hình tròn hõm sâu xuống hay
dưới một vòm của hang dộng như: thom lỏm, tõm, lổm ngổm, lùm tum.
lom khom, dòm, lồm cồm v.v... Khi nói môi cũng mím lại và mắt mở
trừng trừng như khi nom dòm cái gì ở bên dưới.
2- lìộ dẹt với nhũng ám gốc ot, el, op, cp, tả những gì đương bị làm
cho dẹt hay không lớn được như: bóp, móp, tóp, hóp, sọp, bẹp, lép v.v...
Khi nói miệng tròn cũng cho môi khép lại thành bẹp.
3- Bộ nhỏ với những âm gốc u, ỏ tá những gì đương bằng phẳng
mà nhô caơ lên như: khóc hu hu, mộ, tú hụ, rồ máy, lù lù, xù, nhô, lồ lộ,
mó đất, lộ hầu, u đáu. mu rùa v.v...
Khi nói tiếng cũng từ nhỏ lên lớn, như nổi lừ một mặt phẳng lên.
4- Bộ méo với âm gốc co, ta những hình méo, mà chính miệng khi
nói cũng méo trẹo sang một bên; méo, vẹo, ngoẹo, chéo, héo, queo, teo.
đèo v.v...
5- Bộ nằm
a) Với âm gốc ủm, ám, im lả những gì ngả mình trên đất hay dưới
nước, như: nằm dầm, chìm, ngâm, lịm, ỉm, ngấm, ngầm v.v... Khi nói
miệng cũng mím lại, như mặt nước khép lại khi có gì chim xuống dưới.
b) Với âm gốc êììlì tá những gì nàm ngửa bụng lên trời như: lênh
hênh, lênh dênh, chênh vênh, bềnh bồng, kềnh, ghềnh v.v...
Khi nói miệng cũng đưa hàm dưới ra như làm nhịp cho sự trôi nối
bồng bềnh.
c) Với âm gốc amị, âììiị, an, ăn, án, tả những gì nằm ngang như cán,
chăng, lâng lâng, lan tràn, đăng, dăng, dàn, dàn v.v...
Khi nói miệng cũng mở ngang ra.
6- Bộ ấp với âm gốc ăp, ắp, úp, ụp, tá những gì từ trên cao ngã sấp
xuống như; gà ấp, vấp, nấp, ngập, dập, lập cập, khấp khểnh, mấp mô, lấp
ló, sấp. sập, úp, chụp v.v...
Khi nói miệng mở theo chiều dứng và bập mòi xuống.
7- Bộ vun với âm gốc un, ôn tả những gì vun lại thành dống như
vun. dồn, đùn. đùn, hôn v.v...
7K