Page 233 - Việt NamVăn Minh Sử

Kinh điển được chép bàns chữ Phạm (Sanskrit). Trước đó. nhữn«
kinh điển chép bằns chép Pali, tàntz trữ ở Tích Lan.
Kinh điển chính thức thừa nhận điều mà cônR chúns phật tử đã làm
Irons thực tế là tôn thò' Phật là người Trời (Être divin) và tin tưởng là có
rất nhiều vị Phật của quá khứ và vị lai đã giúp khai thông tuệ nhãn cho
thái tử Tất Đạt Đa sớm ngộ đạo. Đó là bước đầu đặt nền móng cho việc
thờ Tam thân Phật tổ.
Nhiìnc quan niệm chính thống cũ cho rằng cá nhân gắng công tu
theo gương đức Phật đến chứng quá A La Hán đcã kể là dến đích rồi.
Nhưng kê từ đây thì người ta xác định: đôn đích ấy mới là dến cảnh giới
của vô thuỷ vô minh (hay là vỏ sắc giới), chưa thê’ kể là chứng nhập Chân
Như tuyệt đối, vượt ngoài tam giới là Niết Bcàn được.
Sự chứng nhập này phai là tự mình thân chứng bởi canh giới Chân
Như tuyệt dối chẳng phải là chỗ ngôn ngữ văn lự có thổ bày tỏ ra dược'".
Nhưng Tam thân Phật với Quan Âm Bồ Tát cũng có thể dộ cho tha nhân
ngộ dạo, theo Bồ Tát hạnh là hạnh tu của những vị dã dến bến Giác
nhưng nguyện ở lại trần gian để cứu vớt chúng sinh dau khổ.
Đó là những nét đại cương của phái dại thừa (Mâhâyana) đối lại với
chủ trương của phái tiểu thừa (Hinâyâna).
Đại thừa với chùa thờ Phật, với bánh xe pháp luân, trầm hương,
chuổng mỡ. kinh kệ v.v... không phải là một hình thức đại chúng hoá thô
thiên của đạo Phật. Mà do Long Thụ Bổ Tát (Nâgârjuna) sáng lập. đại
thừa có cãn ban lý thuyết cao thám của “một trong nhũ'ng nhà siêu hình
học tinh vi nhất nicà loài người có thể sán sinh ra dược” (run des
métaphysiciens les plus subtds que la race humaine ait produits)'"'.

TÓM LAI
Đến chặng tiến hoá này, chặng tiến hoá sau công nguyên nicà dạo
Phật truyén vào Trung Quốc, Nam Dương, Triều Tiên, Nhật Bản, Thái
Lan, Giao Châu (Việt Nam), đạo Phật dcã mang theo nó nhCrng sác thái vô
cùng phong phú với một tinh thán hết sức tinh tế.

Điêm này dườim như có phần nào do sự kích dộna của hệ thốna Ui' tươne Iriếl học
Hy Lạp mà kết linh: “ Mục dích của Iriếl học là cầu Iri kiến, mục dích của Phật pháp
là lìa tri kích. Việc làm cứa triết học là lại nơi lời nói mà ciia Phật Pháp là tại ncá lìa
lời nói. Triết học dùna Iv trí làm con dườna di lới chân lý. còn Phật pháp lai cho là
lý In' làm che láp con dường di dến chân lý. nên dặl lên cho nó là “ Sơ tri chướng”
và bài xích nó là vọng tướng.
H.Zimmcr. Lcs Phiìosophics (le I 'hìdc , p. 401. Payot . rvris, 1953.
244