Page 302 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

của Molière ở Bắc Việt có hội "La scène tonkinoise" cùng
những kịch đoàn Tinh Hoa, Thê Lữ đương gắng đem
phổ cập lối diễn kịch.

XII - KHOA HỌC

Nước ta cũng như các nưóc khác ở Á châu, vổíi không có
khoa học thực nghiệm (science spérimentale) như các nước
Au châu, điều ấy do nhiều nguyên nhân về địa lý, sinh
hoạt tư tưởng, văn tự, ỏ đây không thể thảo luận hết
được. Nay ta hãy xét về những điều trí thức cũng có đôi
chút tính chất khoa học, mà ta có thể gọi là khoa học
kinh nghiệm (Sciences empiriques) tức là thiên văn và
lịch sô " .
Thiên văn và số học - Thiên văn vốn không phải do
nưốc ta phát minh mà do Trung Quốc truyền sang. Duy
sử sách chép rằng đòi Trần có ông Đặng Lộ chế ra "linh
lung nghi" để xem nghiệm thiên văn, vua Hiến Tôn
nhân đấy mà cho cải phép làm lịch. Phép thiên ván của
ta cũng như của Tàu, chỉ cốt chiêm nghiệm tinh tú mà
ứng dụng vào lịch pháp. 0 Tàu từ đòi Hoàng đế đã dùng
can chi^^^ để ghi ngày, đòi Nghiêu đã biết dùng hồn thiên
nghi để xét nhật nguyệt và ngũ tinh® lấy 366 ngày làm
một năm, đặt tháng nhuận và định bốh mùa, tức là khởi
tổ của niên lịch. Đòi nhà Chu chia thiên thể làm nhị
thập bát tú, rồi đem liệt quốc phân phốỉ theo các thiên
thể gọi là phân dã; khi vì sao nào có trạng thái biến dị, ***

*** Thập can là: Giáp, ất, bính, đinh, mậu, kỷ, canh, tân, nhâm, quí. Thập
nhị chi là: Tý, sửu, dần, mão, thin, tị, ngọ, mùi, thân, dậu, tuất, hợi.
Kim, thủy, mộc, thổ, hỏa.
304