Page 253 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

lặng mà dân tự ngay thẳng"^'\ Tuy nhiên, vô vi không
phải là cứ ngồi yên không hành động gì cả đâu; nhưng
đã làm việc chính trị thì phải phòng ngừa từ trước, lo
liệu từ trưóc, từ lúc chưa có việc gì xảy ra thì mói được‘^\
Ngài cho rằng: "Đạo lớn đã bỏ thì mới đặt ra nhân
nghĩa; có kẻ trí tuệ thì mới có những điều gian ác phản
nghịch; vì cha con vỢ chồng không hòa vói nhau nên mới
sinh ra hiếu tử; vì quốc gia biến loạn cho nên mói có
trung thần"*^\ nghĩa là những điều ước thúc của luân lý
đạo đức đều là trái với đạo cả. Những nhà chính trị biết
theo đạo thì không cần lấy nhân nghĩa lễ trí mà dạy
dân, chỉ cần khiến cho dân giữ lấy tính giản dị chất
phác mà theo tự nhiên. Cái xã hội lý tưởng của Lão tử là
"nước nhỏ ít người, không cần kỹ xảo văn vật, không
cần đến binh mã quân lính, không cần giao thông,
không cần những đồ xa xỉ trang sức, miễn được ăn no,
mặc ấm, ở yên, giữ lấy phong tục dịu dàng hòa nhã^'**.
Những quan niệm "thiên địa bất nhân" "thanh tĩnh vô
vi" ấy rất hỢp vói tư tưởng yếm thế ở xã hội đương thòi,
cùng những ý thức tiêu cực và phẫn oán của giai cấp quí
tộc phong kiến đương suy đốn.
Chủ nghĩa xuất th ế của Trang Chu là theo chủ nghĩa
vô vi của Lão tử mà suy diễn ra. Song vô vi chủ nghĩa

Vô vi nhi dân tự hóa.
® Vi chi ư vị hữu, trị chí ư vi loạn.
Đại đạo phế, hữu nhân nghĩa, trí tuệ xuất, hữu đại nguy, lục thân bất
hòa, hữu hiếu sử, quốc gia hỗn loạn, hữu trung thần.
Tiểu quổc quả dân, sử hữu thập bách chi khí nhi bất dụng; sử dân trọng
tử nhi bất viễn tỷ. Tuy hữu chu xa, vô sở thừa chi; tuy hữu binh giáp,vô sở
trần chi; sử dân phục kết thăng nhi dụng chi. Cam kỳ thực, mỹ kỳ phục,
an kỳ cư, lạc kỳ tục. Lân quốc tương vọng kế cầu chi thanh lương văn; dân
chi lão tử bất tương vãng lai.

255