Page 252 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

bắt chước đạo, đạo bắt chước tự nhiên"'^’. Hai chữ "tự
nhiên" ấy là không thừa nhận tròi làm đấng chủ tế của
muôn vật vậy.
2) Vô vi luận. - Lão tử đã trọng tự nhiên, cho rằng
vạn vật đều có một cái đạo lý "độc lập nhi bất biến, chu
hành bất đãi" là không cần có tròi làm chủ tể, cũng
không cần đến ngưòi gây dựng sắp đặt. Do tư tưởng ấy
rồi thành ra tư tưởng phóng nhiệm, tức là lý thuyết vô
vi. Nhân sinh triết học của Lão tử là ở thuyết vô vi ấy.
Ngài cho rằng người ta phải giữ lòng cho bao giò cũng
thanh tĩnh, cái gì cũng để theo lẽ tự nhiên, đừng nên
thiết đến cái gì cả. "Thường có bỏ hết được cái lòng ham
muôn thì mói biết được chỗ huyền diệu của đạo"®.
"Người đã giữ được đạo thì không ra khỏi cửa mà biết
được cả muôn vật trong thiên hạ, không dòm ra ngoài
cửa sổ mà biết được cái đạo tròi thông trị cả thê gian;
người ta hễ muốn đi xa bao nhiêu thì lại càng biết ít bấy
nhiêu"^®\ Về việc học cũng vậy, "càng học càng biết
nhiều mối thì lại càng vô ích mà hại cho mình, chứ đã
đem tâm trí mà chú vào đạo thì cái biết càng ngày càng
ít đi, càng ít mãi cho đến bực vô vi; tuy vô vi nhưng mà
không có cái gì là không có ảnh hưởng của mình"^‘*\
Về chính trị Lão tử cũng theo nguyên lý vô vi, cho
rằng "không làm gì mà dân tự hóa thành hay, cứ yên

Thiên pháp đạo, đạo pháp tự nhiên.
Thường vô dục dĩ quan kỳ diệu.
(3) Bât xuất hộ tri thiên đạo, bất khuy dữu kiến thiên đạo; kỳ xuất di viên
kỳ tri di thiển.
Vi học nhật ích, vi đạo nhật tổn, tổn chi hựu tổn, di chí ư vô vị. Vô vi nhi
vô bất vi.
254