Page 251 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

thì đại ưóc ngày sinh vào khoảng 570 trước kỷ nguyên,
hơn Khổng Tử chừng 20 tuổi. Ngài từng làm quan Trụ
hạ sử nước Chu, coi giữ kho sách nhà vua, Ngài tuy làm
quan song vẫn tu hành đạo đức, lấy sự tự ẩn vô danh
làm chủ. ơ nưóc Chu lâu ngày, sau thấy nhà Chu suy
nhược không thể vãn hồi được bèn bỏ đi, rồi không rõ
tung tích thê nào. Sách của ngài làm ra, chỉ có một bộ
Đạo Đức kinh thôi.
Lão tử là tiên phong cho tư tưởng đương thòi, phàm
chư tử bách gia đòi sau, phần nhiều là gốc ở Lão học.
Nội dung của Lão học đại khái như sau này:
1) Thiên luận. - Trước Lão tử thì trong tư tưởng giới
người ta đều cho trời là có ý chí và chủ tể hết thảy. Đến
đòi Xuân Thu Chiến quốc là buổi chiến loạn liên miên,
người ta đốỉ vói trời bèn sinh lòng hoài nghi, rồi đến oán
vọng trách mạ. Lão tử là giòng quí tộc, thấy chê độ
phong kiến đương ở vào cảnh vỡ lở, lại càng có phẫn
khái nhiều, cho nên ngài cho rằng: "Tròi đất là bất
nhân, xem vạn vật như đồ chó rơm"‘^^ Ngài đã không
tin tròi cho nên mới nêu ra một cái gọi là "đạo" là cái "tự
nhiên hỗn thành trước khi có tròi đất, im lặng quạnh
quẽ, đứng một mình mà không đổi, chỗ nào cũng đi
khắp mà không mỏi, muôn vật trong vũ trụ đều gổc ở đó
mà sinh ra"'^\ Tác dụng của đạo là "Đạo sinh một, một
sinh hai, hai sinh ba, ba sinh vạn vật"'®*. Đạo chỉ là tự
nhiên, không có ý chí, cho nên ngài lại nói rằng: "Trời

Thiên địa bất nhân, dĩ vạn vật như sô cẩu.
Hữu vật hỗn thành, tiện thiên địa sinh tịch hề, liên hề độc lập nhi bất
cái, chu hành nhi bất đãi, khả dĩ vi thiên hạ mẫu.
Đạo sinh nhất, nhất sinh nhị, nhị sinh tam, tam sinh vạn vật.

253