Page 246 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

pháp để trị nước. Tần Thủy Hoàng đánh đổ chê độ
phong kiến và dựng nền quân chủ chuyên chế, dùng Lý
Tư làm tể tướng, thế là nho giáo đã bắt đầu được trọng
dụng. Đến đòi Hán, bãi truất các nhà khác, độc tôn họ
Khổng, thì nho giáo chiếm hẳn được ưu thế ở trong xã
hội Trung Quốíc. Chính buổi ấy nho giáo truyền sang
Giao Châu, nhưng ở nước ta thì đến triều Lê Nguyễn
nho giáo mói lên được địa vị độc tôn. 0 Trung Quốc
cũng như ỏ nước ta, chính cái thê độc tôn chuyên chê
của nho giáo đã khiến cho nó suy vi cằn cỗi dần, cho nên
ngày nay không còn có sinh khí mà chống chọi với tư
tưởng Âu Tây được.

VI - PHẬT HỌC

Thủy tổ Phật giáo là Thích Ca Mâu Ni (nguyên tên là
Tát Đạt Đa, Sidharta) sinh vào khoảng thê kỷ thứ sáu
trước kỷ nguyên, ở Ân Độ (có lẽ đồng thòi vói Khổng
Tử). Ngài là con vua nước Gia Tỉ La (Kapila). Năm 19,
20 tuổi ngài bất mãn với chê độ giai cấp chủng tính ỏ
đương thòi, và thấy đòi người ta có những nỗi khổ vì
sinh lão bệnh tử, bèn từ cha mẹ, biệt vỢ con, bỏ cái giàu
sang ở chôn cung đình vào Tuyết Sơn đi tu. Đến năm 35
tuổi thì ngài được chính giác nghĩa là thành Phật, ở gốc
một cây bồ đề trên bò sông Vi Liên Thiền. Đòi sau gọi
chỗ ấy là Bồ Đề đạo trường (Bodhimanda) hay là Kim
cương tọa (Vidjrasana). Từ đó ngài chu du khắp các
nước ở lưu vực sông Hằng Hà để truyền giáo thuyết
pháp trong hơn 40 năm. Tốỉ hậu, ngài đến một vườn cây
ở gần thành Câu thi na kiệt (Kusinagara) rồi chết. Sách

248