Page 245 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

cũng có sẵn mốỉ thiện ở trong lòng; "lòng trắc ẩn tức là
mối đầu của nhân, lòng tu ố tức là môi đầu của nghĩa;
lòng từ nhượng tức là mốĩ đầu của lễ, lòng thị nhi tức là
môi đầu của trí". Người ta lại sẵn lương năng là "cái
'người ta không học mà có thể làm" và lương tri là "cái
không phải suy nghĩ mà biết" ví như trẻ con mói đẻ đứa
nào cũng yêu cha mẹ, lớn lên đứa nào cũng yêu anh em.
Thiện đoan và lương năng lương trí người ta vẫn có thì
đủ tỏ rằng bản chất người ta là thiện vậy.
Nhân thuyết tính thiện mà Mạnh Tử cho rằng về
phương diện tính, người nào cũng như nhau. Thánh
nhân với chúng ta... Nghiêu, Thuấn vói mọi người, cũng
như nhau cả. Cái tư tưởng "dân quí, vua khinh" cũng là
do cái tâm lý học ấy mà ra. Song Mạnh Tử cũng vẫn
theo Khổng Tử mà cho rằng quân tử là người có đức mà
trị người, còn tiểu nhân là kẻ bình dân bị trị.
Tuân Tử thì phản đôl thuyết tính thiện của Mạnh Tử
mà xướng thuyết "tính ác" cho rằng: "Người ta vốn tính
ác, còn thiện là nhân vi (ngụy)... Người ta vốn có lòng
hiếu lợi cho nên sự tranh đoạt sinh ra, mà mất lòng từ
nhượng; người ta vốn có tính tật ố, cho nên sự tàn tặc
sinh ra, mà quên điều trung tín; người ta vốn có dục
vọng về tai và m ắt là lòng ham thanh sắc, cho nên sự
dâm loạn sinh ra, mà bỏ lễ nghĩa văn lý.
Tính tự nhiên của người ta vốh ác mà thiện là nhân
vi, cho nên Tuân Tử trọng nhân vi. Muốh thực hiện
nhân vi chủ nghĩa thì phải dùng lễ nhạc để "kiểu sức
tính tình người ta lại cho chính lại, để cảm hóa tính tình
người ta mà dẫn theo". Học thuyết Tuân Tử ảnh hưỏng
đến đệ tử là Hàn Phi và Lý Tư, chủ trương dùng hình

247