Page 244 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

giữ mốì rưòng cho quốc gia, giữ vẻ tôn nghiêm của vua,
tóm lại là duy trì trật tự phân minh ở ngoài xã hội. Còn
ở bề trong thì Khổng Tử cho rằng cần có nhạc để điều
hòa tâm tính người ta. Theo ngài thì chính trị làm bằng
lễ nhạc là chính trị lý tưởng.
Trong môn đồ Khổng giáo, lỗi lạc nhất thì có Tử Tư là
cháu nội của Khổng Tử, Mạnh Tử là học trò Tử Tư và
Tuân Tử là học trò của Mạnh Tử.
Tử Tư phát triển thuyết trung dung của Khổng tử.
Tử Tư nói rằng: "Những mốì hỉ nộ ai lạc chưa phát tức
là trung; phát rồi mà vừa chừng là hòa. Trung là gốc lớn
của thiên hạ; hòa là đạo suốt của thiên hạ". Những tình
của người ta khi chưa phát ra tức là tính; tính là bất
thiên bất ỷ, cho nên gọi là trung; tính phát ra mà vừa
chừng thế là hỢp với chính đạo, cho nên gọi là hòa. Đó là
nói về tính tình, về phương diện đức hạnh thì có đạo
trung dung. Tử Tư dẫn lòi Khổng Tử rằng: "Người quân
tử theo đạo trung dung, đứng giữa mà không thiên".
"Quân tử mà trung dung là vì đã là quân tử mà lại biết
theo thòi cho đúng với trung"*'^ Xem như thế thì đạo
trung dung tức là đạo trung bình, bất thiên bất ỷ, không
xu về cực đoan, không thái quá, không bất cập tức là
chiết trung chủ nghĩa vậy.
Mạnh Tử chịu ảnh hưởng của Tử Tư (Thiên mệnh chi
vị tính, suất tính chi vị đạo)‘^^ mà chủ trương thuyết
"tính thiện", cho rằng phàm thiên tư tròi phú cho người
nguyên là thiện cả, nếu thành ra bất thiện, chỉ vì người
ta "không thể hết cái tài" thiên phú đó thôi. Người ta ai

Xem nghĩa chữ trung ố câu trên.
Cái tròi phú cho gọi là tính, cứ theo tính tự nhiên mà làm gọi là đạo.
246