Page 239 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương
P. 239

giáo và đạo giáo. Tuy triều Lê có các khoa thi kinh điển
   riêng  cho  những  nhà  tu  hành,  nhưng  đó  chính  là  một
   cách  hạn  chế.  Đốì  với  nho  học  thì  các  đòi  vua  Lê  và
   Nguyễn  đều  hết  sức  tôn  trọng.  Nhưng  từ  khi  nước  ta
   trải  qua  cuộc  nhà  Minh  chinh  phục  thì  rất  nhiều  sách
   về  nho  học  phật  học  của  ta  bị  họ  thu  mất,  rồi  họ  phát
   cho những sách Ngũ kinh Tứ thư thể chú để dùng ở các
   trường công.  Đến khi nhà Lê quang phục,  những chế độ
   và  thư  tịch  ở  đòi  Lý  Trần  đã  mất  tích  nên  đành  bắt
   chước chê độ của Minh triều, lấy khoa cử làm con đường
   dụng  nhân  duy  nhất,  dùng  văn  chương  bát  cổ  để  làm
   thước đo nhân tài,  và lấy sách Tốhg nho làm chính thư.
   Nho học bấy giò chỉ khư khư ỏ trong phạm vi cử nghiệp
   và nằm ép ở dưói quyền uy của Tõhg nho. Thỉnh thoảng
   cũng  có  một  vài  nhà  lỗi  lạc,  như  Lê  Quí  Đôn  là  người
   bác  học đa tài  đã từng nổi tiếng khắp cõi Á đông,  trước
   thuật rất nhiều sách về đủ các khoa: nho học,  phật học,
   lão học, văn học, binh học (Hậu Lê); Nguyễn Bá Nghi có
   sách  chú  giải  lại  cả  Tứ  thư  và  bỏ  hết  nghĩa  của  Tốhg
   Nho,  cùng  Nguyễn  Hữu  Tạo  có  thuyết  chữ  "quyền"  về
   sách  Luận  ngữ  phản  với  nghĩa  của  Chu  Tử  (Nguyễn
   triều).  Nhưng phần nhiều các nhà nho có tiếng ở đòi  ấy
   chỉ  là  những  người  giỏi  từ  chương,  khéo  dùng  lời  văn
   bóng bảy mà lập lại những tư tư ặig của Chu Trình chứ
   không  có  biệt  sáng  được  điều  gì  cả.  Có  tiếng  về  lý  học
   như  Nguyễn  Bỉnh  Khiêm  mà  cũng  không  có  sở  kiến  gì
   đặc  sắc  về học  thuật,  chẳng  qua  cũng chỉ  là  một người
   đệ tử trung tín của Tốhg nho thôi.
      Luận về sĩ phong đòi Lê, Quế Đường (Lê Quí Đôn) đại
   khái nói  rằng:  "Quốc  gia  khôi  phục thừa  sau  khi  nhiễu


                                                               241
   234   235   236   237   238   239   240   241   242   243   244