Page 237 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương
P. 237
Đồng thời với Phật học, ở đời Lý Trần nho học cũng
thịnh hành. Vua Lý Thánh Tôn (1054-1072) lập Văn
miếu và đúc tượng Chu Công, Khổng Tử và thất thập
nhị hiền để thò. ó nưốc ta triều đình bắt đầu tôn Khổng
là từ đó. Năm 1075 vua Lý Nhân Tôn lại mở khoa thi
Tam trường để lấy người nho học bổ làm quan, tức là
khoa thi đầu tiên ở nước ta. Năm 1076 vua lại lập
trường Quốc Tử Giám làm nơi đào tạo nhân tài. ông Tô
Hiến Thành lấy tư cách một nhà nho học mà giúp vua
Anh Tôn còn trẻ đánh dẹp các nơi lập được công to, lại
chăm khai hóa việc học trong nưổc, đã nổi tiếng là người
văn võ kiêm toàn.
Khi Lý Thường Kiệt đánh quân Tốhg chỉ tuyên ra
một bài thơ mà cả quân sĩ đều phấn khởi thì đủ biết
quân sĩ nhà Lý đã biết chữ và hiểu thơ. Một vài chứng
cổ ấy đã khiến ta có thể đoán rằng nho học ở đòi bấy giò
đã thâm thúy và phổ cập lắm.
Sang triều Trần, nho học lại càng thịnh hơn trưốc,
vua Trần Thái Tôn (1225-1258) mỏ khoa thi Thái học
sinh, khoa Tam khôi và lập nhà Quốc học để giảng tứ
thư ngũ kinh. Các nhà nho học ở triều Trần có nhiều
tay kinh luân lỗi lạc, như Trần Hưng Đạo, Phạm Ngũ
Lão là bậc nho sĩ mà kiêm võ tưống, những tay văn học
giỏi như Hàn Thuyên và Nguyễn Sĩ Cố, những tay sử
học giỏi như Lê Văn Hưu và Hồ Tôn Thốc.
Song nhà nho học có tiếng nhất ở đời Trần là Chu An,
học vấn cao minh, khí tiết cương nghị, cảm hóa khắp
công khanh sĩ thứ rất sâu xa khiến cho nho học bấy giò
thắng được phật học mà chiếm được địa vị quan trọng ỏ
trong xã hội. ông làm sách Tứ thư thuyết ước, hiện nay
239
