Page 250 - Việt Nam Văn Hoá Sử Cương

phần tinh hoa nhất trong vạn vật là một hạng người rất
siêu việt, rất hoàn toàn, rất thanh tịnh rất sáng suốt gọi
là Phật. Phật không phải là như ngưòi đòi, phật là
người tuyệt đối... Phật Thích Ca là một vị trong muôn
nghìn vị phật khác... Một cái quan niệm phật đó đã đi
sai hẳn với đạo gốc rồi, sau này cứ mỗi ngày xa mãi đi,
dần dần Phật A Di Đà và bồ tát Quan âm là hai vị
tưởng tưỢng ra không có thực, thành hai vị chính, các
chùa ở Á đông chỉ thò hai vị ấy, còn phật Thích Ca la
phật có thật, thòi lại thành một vỊ phu...
"Về triết lý thì đại thừa cho nhất thiết hình trạng
trong vũ trụ là bào ảnh, là ảo mộng cả, không có gì là có
thật, chí ư cái bản thể của mỗi người, cái mà ta xưng là
"ta" cái ngã (atman) của ta cũng là không có vậy. Nhân
đó sinh ra những thuyết về "sắc không" về "vô ngã" các
nhà triết học của Phật giáo bàn đi bàn lại rất nhiều...
"Về luân lý thì đại thừa trọng nhất là từ bi, khác với
đạo du già (Yoga) và đạo phật hồi đầu; hai đạo ấy lấy từ
bi làm một phương diện, mà đại thừa thì lấy từ bi làm
mục đích"^'\

VII. - LÃO HỌC

Những điều mê tín thuộc về đạo giáo nguyên vốh có
từ đời thượng cổ, nhưng theo người ta thừa nhận chính
thức thì người khai sáng ra đạo gia là Lão tử, người ở
nưóc Sồ họ là Lý, tên là Nhĩ, tự là Đam. Không rõ ngài
sinh và chết về năm tháng nào, cứ Hồ Thích dẫn chứng

Phạm Quỳnh, Phật giáo đại quan.

252