Page 84 - Văn Hóa Ứng Xử Việt Nam Hiện Nay

'D ã n £ ó a ứ i ì ỹ x ử U ì ệ i O C im í ì i ệ n n a y

là vĩnh cửu. Do đó, con người Việt Nam luôn luôn là con
người - bổn phận.

Chính vì cái con người - bổn phận thường trực trong ý
thức, tình cảm mà tín^ chất cộng đồng tình nghĩa luôn
luôn tồn tại trong triết lý nhân sinh của con người Việt
Nam. Con người - bổn phận là kết quả của mối quan hệ
giữa tình vối nghĩa cả khi đạt được trạng thái khoan hòa

lẫn khi không đạt được trạng thái đó. Trong trường hỢp
không đạt được trạng thái khoan hòa thì chính con người -
bổn phận, bằng cái nghĩa của mình lại dần dà cảm hóa và
đánh thức cái tình, để rốt cuộc tạo lập được mối quan hệ

hài hòa mối giữa tình và nghĩa.
Sự vận động theo hướng tiệm tiến giữa tình và nghĩa
thông qua tác nhân là con người - bổn phận luôn luôn tạo

ra khả năng đổi mối được mốì tương tác hài hòa giữa tình
và nghĩa. Nói đến vai trò tác nhân ở đây còn phải nói đến
những cộng đồng bất biến là gia đình, họ mạc, làng xóm,
dân tộc, Tổ quốc; và những cộng đồng này được vận hành

cơ bản cũng nhờ cái trục tình nghĩa. Nhờ những cộng đồng
bất biến này mà mối quan hệ giữa tình với nghĩa tại những
cộng đồng có tính chất thay đổi, như trường, lốp, tổ, đội,
cũng có nhiều khả năng dung hòa hơn là xung đột.

Trong cộng đồng tình nghĩa cái cá nhân vẫn tồn tại
và hưóng vào việc tu thân, tề gia theo phương châm: cần,