Page 83 - Văn Hóa Ứng Xử Việt Nam Hiện Nay

Mguyén Thanh Tuân

tình làng nghĩa xóm, cho nên quan hệ pháp lý (công dân)
cũng không phát triển. Thành thử cái gọi là quan hệ xã hội

của người dân Việt Nam trong cộng đồng làng (xã) của
mình chủ yếu cũng là do khía cạnh tình nghĩa chi phối.
Văn hóa làng lại càng làm cho tình nghĩa được tôn vinh.

ở nấc thang cao nhất là dân tộc, đất nước chiều hướng
vận động của quan hệ xã hội cũng gần tương tự như ở cộng
đồng làng (xã) của con người. Quốc gia là một đại gia đình.

Cho nên "người trong một nưốc phải thương nhau cùng".
ĐỐI với người Việt Nam, vì thế, cộng đồng tình nghĩa

là một hằng số lịch sử - nhân văn quán xuyến ý thức và
tình cảm của họ. Mỗi triết lý nhân sinh đều nhấn mạnh
một phương diện hài hòa trong đời sống tinh thần của con
người: hài hòa giữa đức tin và lý trí, hài hòa giữa tình cảm
và lý trí, hài hòa giữa trí tuệ và tình cảm v.v... Phải chăng

với truyền thống cộng đồng, tình nghĩa, triết lý nhân sinh
của người Việt Nam nhấn mạnh sự khoan hòa giữa tình
cảm yêu thương với cái nghĩa vụ con người.

Trong quan hệ đó thì nhiều khi cái tình đã hết cái
nghĩa vẫn còn. Trong quan hệ giữa tình và nghĩa thì lý
tưởng nhất là đạt được sự hài hòa. Còn khi mốỉ quan hệ đó
bị xung khắc, bị thương tổn hoặc thậm chí bị phá vỡ thì cái

nghĩa vẫn còn, cho nên vẫn còn bổn phận. Cái bổn phận
đối với ông bà, cha mẹ, vỢ con, làng xóm, dân tộc, Tổ quốc

N