Page 176 - Truy Tìm Căn Nguyên Tăng Trường

đầu tư rất nhiều vào hệ thống băng dẫn trục truyền. Trong giai đoạn đầu của sự
chuyển giao, động cơ điện chỉ thay thế động cơ hơi nước trong việc truyền năng lượng

cho băng dẫn và trục. Chỉ đến khi những nhà máy cũ này khấu hao hết, và những nhà
máy mới được thiết kế và xây dựng dựa trên hệ thống phân tán năng lượng điện thì

những lợi thế về năng suất mới được thực hiện đầy đủ. Trớ trêu thay, công nghệ cũ

(động cơ hơi nước) đôi khi lại cản trở công nghệ mới (điện năng). Vì thế, những nước
chậm tiến có những lợi thế nhất định khi áp dụng công nghệ mới, chính bởi vì họ chưa
bao giờ có công nghệ cũ cả!

Hơn nữa, mỗi quyết định của một nhà máy riêng biệt lại phụ thuộc vào những nhà

máy khác nữa. Xây một trạm phát điện chỉ có lợi khi trong khu vực đó có nhiều người
sử dụng điện. Nếu người dân trong khu vực còn chưa tiếp nhận công nghệ điện, thì

một nhà máy riêng biệt sử dụng điện năng sẽ không có cơ hội tồn tại. Hiệu ứng mạng
lưới này giải thích tại sao lúc đầu quá trình điện hóa diễn ra nhỏ giọt, rồi bất ngờ bùng

phát và đến năm 1930, 80% ngành công nghiệp Mỹ đã được điện hóa.
Tương tự, lợi ích năng suất mà máy tính đem lại không thể thấy rõ ngay lập tức, vì

chúng đòi hỏi tổ chức lại toàn bộ cách thức làm việc. Tôi vẫn dành phần lớn không
gian trong văn phòng cho sách vở tài liệu, hơn là cho máy tính bởi vì nền kinh tế vẫn

chưa đủ chuyên sâu vào máy tính để có thể giã từ giấy tờ tài liệu. Cũng dễ dàng nhìn
trước được cái ngày mà tất cả tài liệu giao dịch và chuyên môn được dùng chung trực

tuyến, xoá bỏ nhu cầu giá sách kẹp giấy hiện nay. Nhưng điều này còn chưa xảy ra, vì
vẫn còn quá nhiều người quen sử dụng giấy mực truyền thống. Khi ngày ấy đến, làn

sóng mới sẽ bùng phát. Hoặc cũng có thể làn sóng ấy đã bắt đầu bùng phát. Năm
1997, tỷ lệ máy tính nối mạng Internet ở Mỹ mới chỉ là 1/23 người, nhưng tỷ lệ này

tăng với tốc độ 50% một năm. Ở nhiều nước nghèo, Internet còn phát triển nhanh hơn
nữa, vì họ có thể bỏ qua những giai đoạn trung gian để đón đầu công nghệ tiên tiến.

Mexico đã có 36 nhà cung cấp dịch vụ Internet, trong đó có một nhà cung cấp ở bang
lạc hậu nhất, Chiapas.

Lợi ích cố hữu và bỏ cũ tạo mới

Một đặc điểm khác của quá trình bỏ cũ tạo mới là sẽ có cả những người thua cuộc lẫn
những người thắng cuộc từ tăng trưởng kinh tế. Khi nền kinh tế tăng trưởng, những
ngành công nghiệp mới sinh ra khi những ngành công nghiệp cũ chết đi. Tăng trưởng

làm thay đổi cảnh quan, biến nông trại thành hàng thức ăn nhanh và nhà máy. Và vì

176