Page 43 - Quan Hệ Bang Giao Và Những Sứ Thần Tiêu Biểu

44 ỉ II I it’l \í//M - íỉtlt Iiưth , ctíii n^irời

Nguyễn đại thắng, cuộc xâm lấn sâu vào đất Chămpa đã tiến
thêm được một bước nữd. Và sau trận này, “chúa y cho,
khiến lấy sóng Phan Rang làm giới hạn, từ phía Đông sông
đến địa đầu Phú Yên chia làm hai phủ Thái Khang và Diên
Ninh... Đặt dinh Thái Khang cho Hùng Lộc trấn giữ. Phía
Tây Phan Rang vần về Chiêm Thành, bắt giử lệ chức
cống”"'. Từ sau trận đánh này, phải cho đến 1692, “mùa
thu, tháng 8, vua nước Chiêm Thành là Bà Tranh làm phản,
họp quân đắp lũy, cướp giết cư dân ở phù Diên Ninh. Dinh
Bình Khang đem việc báo lên. Chúa sai Cai cơ Nguyễn Hữu
Kính làm Thống binh, lấy vãn chức Nguyễn Đình Quang
làm Tham mưu suất lãnh quân Chính dinh, cùng quân
Quảng Nam và Bình Khang đi đánh”"'. Trận đánh này kéo
dài sang năm 1693, “mùa xuân, tháng giêng, bọn Thống
binh Nguyễn Hữu Kính đánh bại Chiêm Thành, Bà Tranh
bỏ chạy. Tháng 3, Nguyễn Hữu Kính bắt dược Bà Tranh và
bề tôi là Tả trà viên Kế Bà Tứ với thân thuộc là Nàng mi Bà
Ân đem về. Chúa sai đổi nước ấy làm trấn Thuận Thành”'^'.
Qua các sự kiện ghi trong các bộ chính sử của Đại Việt,
quan hệ Đại Việt - Chămpa trong lịch sử diễn ra với nhiều
biến cố phức lạp. Có thể nói đây là mối quan hệ của hai
vương quốc có cùng cơ tầng văn hóa bản địa Đông Nam Á
nhưng lại tiếp thu hai hệ tư tưởng và mô hình nhà nước
khác nhau. Nhà nước Đại Việt vận hành theo cơ chế Đông
Á, còn Chămpa lại vận hành theo cơ chế Nam Á. Với mô
hình học tập từ Trung Hoa, theo hệ tư tưởng Khổng Mạnh,
Đại Việt đã nhanh chóng xây dựng một nhà nước quân chủ
tập quyền chuyên chế vừng mạnh. Chămpa xây dựng mô

(I) O) (ÍI q u á n iricu Nuuycn. /)(// Nam ihực lục. tập 1. N\b d iá o
clạc.Uà Nội. 2002. tr. 62. 106. 106-107.