Page 191 - Quan Hệ Bang Giao Và Những Sứ Thần Tiêu Biểu
P. 191
V iỉt ì^um * tỉtU nướt', con /Mỹirờí..
192 T u M Ì c lì
nhận lời, như ta sẽ thấy trong tờ trình của sứ bộ gửi về chúa
Trịnh Doanh.
Tờ trình này rất quý, vì được làm bằng tiếng Việt, có lẽ
để người Thanh không đọc được, nếu chúng tò mò. Tuy cả
ba sứ thần cùng ký tờ này, nhưng tôi tin rằng chính Lê Quý
Đôn đã thảo. Cũng như trong các văn kiện bằng nôm thời
xưa, tờ trình này thường dùng Hán văn xen vào trong câu
Việt ngừ. Tôi sẽ viết những phần ấy bằng chữ nghiêng và
kèm lời tôi diễn nôm ở sau trong vòng đơn. Sau đây tôi sẽ
trích một vài đoạn (Toàn bài đã đưỢc in với chữ nôm trong
Tập san Sứ Địa số 6, Sàigòn 1967):
“Tháng 10 (năm Tân Mão 1761) ngày mồng 7, chúng tôi
đến Quảng Tãy tinh thành (Quế Lâm)... Ngày mồng 9, quan
phủ Quế ỈMm xuống khám thuvền (xét đồ quốc cấm đem về
nước). Kv trước, chúng tôi tiến quan (qua cửa Nam Quan) với
vào chí kiến (chào) quan Nam Ninh, thì nó củng chiếu citu lệ, nó
xướiĩg rằng: “Di quan kiến” (quan mọi chào). Kỳ này chúng tôi
cũng có đầu văn (nộp thư) nơi quan vũ viện đạo đạt tình diêu
xin hành văn đạo, phủ, hễ nghi chú ván thư, đĩnh DI QUAN tự
(đến quan Tuần vũ, kể rõ thắc mắc, xin gửi tờ sức cho các
đạo, các phủ, bảo: phàm trong nghi lễ, văn thư, sẽ thôi dùng
chữ di quan, nghĩa là Quan mọi). Tối hôm ấy, quan Bố Chánh
họ Diệp (tên Tồn Nhân) truyền hai quan bạn tống (quan
Thanh đi kèm sứ bộ) với thông sit (phiên dịch) lên Công
đường; trước hỏi: “ủy vấn cống sứ nhất lộ tân khố?” (thăm hỏi
các Cống sứ, dọc đường khó nhọc không). Sau lấy trình văn
báo rằng: “Nghiện cá thậm hảo, thuyết đắc hoạt lý. Đoạn cổ tigữ
văn: THUẨN sinh ư Gia phùng, đông di chi nhãn dã; Văn
vương sinh lí Kỳ chu, tây di chi nhãn dã. D I tự nguyên phi khinh
mạn Quý quốc. Kim Sứ thần dĩ thử vi ngôn, dĩ mông Vũ đài
chuẩn doãn, hành nhất giác công văn, truyền Tả giang đạo cấp
