Page 187 - Quan Hệ Bang Giao Và Những Sứ Thần Tiêu Biểu

188 rá Ẩíỉch l ict ĩ ^ a m - J íU nước, con lìĩịư ờ i' -

28 tháng Giêng mới qua cửa Nam Quan về nước.
Trong vụ đi sứ lần này, Lê Quý Đôn đã soạn một sách
chép hết sức tường tận mọi sự việc, mọi văn lừ và đề là Bắc
sứ thông lục gồm 4 quyển: Quyển 1 chép lất cả mọi việc và
mọi công văn có liên quan đến sứ vụ trong thời kỳ trù bị
(20-10 Mậu Dần 1758 - 20-12 Ki Mão 1759). Quyển 2 và
quyến 3 chép hành trình đi đến Bắc Kinh, các việc làm dọc
đường và lúc ở Bắc Kinh; rồi chép hành trình đi về đến quá
Nam Kinh. Chẳng may hai quyển này có lẽ đã mất. Quyển 4
kê hành trình khi về, từ Sa Châu, trên sông Dương Tử đến
Thái Bình trên sông Tả Giang (từ ngày 26-6 Tân Tị 1761
đến quá 7-1 Nhâm Ngọ 1762). Trong quyển này, tác giả
chép nhật ký, ghi rò tên đất, lên người, độ đường, câu
chuyện... Qua đó la thấy ràng quả thật Lê Quý Đôn là một
nhà học giả lỗi lạc, có óc khoa học, thiết thực, cụ thể, đủ mọi
tài về vãn chương, biết làm thơ, biết kể chuyện, biết ký tải,
biết giao thiệp. Không những về lý học, mà cả về sứ học, lúc
mới hơn 33 tuổi mà đã tinh tường.
Ổng có trí nhớ lạ thường. Chính ông kể lại, trong khi
tham quan mọi nơi, ông đọc các câu đối các biến, lúc về
thuyền nhẩm lại đều nhớ hết. Tục truyền rằng ông đọc sách
gì một lần đủ nhớ luôn, kể cả những sổ bạ. Người ta lại kể
chuyện rằng có lúc ông đọc một bia bị nước lũ dâng chóng
ngập chân, ông đã đọc ngang từ dưới lên trên, mà khi về ông
cũng chép lại bài bia dược. Ví với ngày nay những kẻ có thể
đánh cờ trầm mấy chục ván một lần, hay những người tính
nhẩm những phép nhân chia hàng chục con số, thì ta thấy
rằng những chuyện kể về trí nhớ của ông không ngoa. Từ
thủa nhỏ, ông đã nổi tiếng thần đồng. Thi đậu tam khôi (ba
lần dầu: ở tỉnh, ở kinh và ở cung điện) trong khi cha, là Lê
Phú (sau dổi ra Viết) Thứ đang làm quan triều và cũng xuất