Page 195 - Quan Hệ Bang Giao Và Những Sứ Thần Tiêu Biểu

196 Tủ sácỉì T'^ií’í Wí/ĩn - íẢỈ/ nirớc, f o / i n^trờị..

đối với Lê Quý Đôn và đối với nước ta. Nguyên Thủy Chu
Bội Liên đà nghe người khác mách rằng sách Thái tứ tuyên
kv nói rằng An Nam ihờ Giải Tấn (một quan nhà Minh sai
sang cai trị nước ta sau khi Hồ Quý Li bị bắt. Xem tập san
Khoa học Xá hội số 4 trang 121) và CO’ y như bậc Thánh, cho
nên khinh thường trình độ vãn học nước ta. Y có nói đến sự
ấy trong bài tựa dẫn trên. Vì vậy Lê Quý Đôn đã phải biện
bác dông dài, kể những người nước ta có vàn danh trước khi
Giải Tấn tới, Trương Hán Siêu, Nguyễn Bá Quát, Nguyễn
Trung Ngạn, Phạm Sư Mạnh, Chu Văn An đời Trần. Trước
nữa đời thuộc Đường, đả có bảy người đậu Tiến sĩ và
Khương Công Phụ lại đậu chế khoa. Cho đến những người
Minh sang cai trị An Nam, thì Hoàng Phúc còn để tiếng lại;
chứ Giải Tấn thì không ai biết đến.
Ông nói tiếp: “Nó là một khách thương qua chơi, sao có
thể đến Quốc Tử Giám (Văn Miếu), mà biết rõ điển chương,
văn hiến của nước tôi” (trong Thuyết Linh nói An Nam
không thờ Khổng Tử, mà thờ Giải Tấn).
Chuyện kiến trúc thành quách - Chu Bội Liên chấp
nhận lời biện bác ấy rồi chuyển sang hỏi về cửa thành.
Y hỏi: “Tôi nghe nói rằng thành xứ Phù Nam (Cam-bu-
chia) có bốn cửa, cửa Tiền hướng Đông. Thấy chép như vậy
trong sách Giang Đỏng cựu sự, nhưng tôi lấy làm nghi, vậy
cửa Tiền ở Quý quốc quả như thế không?”
Ông dáp: “Từ xưa, dựng đô lập ấp, phải xem âm dương,
xét trời đất, nhắm trước sau, thẩm cao thấp; kết quả là chưa
có cửa Tiền thành nào không quay về hướng mặt trời. Ngày
xưa, đương triều nhà Nguyên trước, có thể cửa Tiền ở thành
Phù Nam ngảnh về Đông, nhưng tôi không thể biết (Lê
Quý Đôn có lẽ đả đọc sách Chán Lạp phong thổ ký của Chu