Page 71 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

ông Tiên cho phép lạ, nhưng cốt lõi ở đây là bà Mẹ Rừng xanh và Thánh Mẫu
Thượng Ngàn.

- Thánh Tản Viên sau khi thắng Thủy Tinh, được vua Hùng gả con gái là Ngọc
Hoa. Tản Viên và Ngọc Hoa sinh được người con gái hiền thục đặt tên là La Bình (ỏ
đây ta lại gặp chữ La là lưới, là võng). La Bình luôn đi theo cha khắp núi rừng săn
bắn. Đi đến đâu La Bình cũng quyến luyến với núi rừng, cây cỏ, muông thú. Thấy
vậy Thượng đế phong cho nàng là nữ chúa rừng xanh. Từ đó nàng càng gắn bó với
núi rừng, dạy bảo muôn loài cầm thú, không gây điều ác. Do công lao ấy thượng đế
giao cho nàng cai quản 81 cửa rừng xanh à chốn Nam Giao. Nàng còn có công
giúp triều Lý thắng Tống, Trần thắng Nguyên, nhất là giúp quân ông Lê Lợi thắng
giặc Liễu Thăng ỏ Lạng Sơn. Vì vậy nàng được tôn là chúa Thượng Ngàn, nhân
dân lập đền thờ, nay là đền Bắc Lệ ở Hữu Lũng Lạng Sơn, cách đền Suối Mơ
không xa.

ở đây câu chuyện có hai ý, một là con người còn sống chung với muông thú
trong rừng sâu, và con người đã khuất phục chiến thắng được thú dữ. Hai là câu
chuyện được kéo về chúa Thượng Ngàn giúp dân ta chống giặc Bắc, mà Lạng Sơn
là địa đầu trong các cuộc kháng chiến ấy, nên Bà lại được qui về thờ ở Bắc Lệ.

- Câu chuyện Mẩu Thượng Ngàn hay Mẫu Đệ nhất, là một cô gái người Dao ở
Động Cuông, Yên Bái. Khi cô sinh ra, bố mẹ đã già yếu, từ nhỏ đến lớn cô chỉ làm
việc thiện, không lấy chồng, khi chết Bà hiển linh giúp đổ dân làng được nhiều điều
tốt đẹp, nên Bà được thờ ỏ các tình Thái Nguyên, Tuyên Quang, Yên Bái và Bà
cũng báo mộng cho ông Lê Lợi, ông Nguyễn Trải biết được đường tiến quân của
giặc Minh để thắng chúng ỏ Lạng Sơn, nên cũng được thờ ỏ đền Bắc Lệ, ỏ Đổng
Đăng Kỳ Lừa Lạng Sơn.

Cũng với những câu chuyện trên đây, ở việc đồng bóng thường xuyên xuất
hiện các mẫu đệ nhất, đệ nhị là các chầu bà người miền núi: Dao, Tày, Nùng nhập
đồng, đã phản ảnh đậm nét thời kỳ mẫu xuất hiện gắn với con người còn cư trú trên
miền rừng núi. Mà dấu tích của nó là hệ thống các đền thờ Mẩu còn thấy ở trên
miền núi. Cùng với các đền Ỷ La, đền Bắc Lệ, đền Suối Mơ giới thiệu trên đây, ta
còn biết các ngôi đền khác, như đền Giùm thờ Mẫu Thủy ngàn ở cửa sông Lô đổ
vào sông Hồng Yên Sơn Tuyên Quang, đền thờ Mẹ Âu Cơ ỏ xã Hiền Lương bên
sông Theo Yên Bái, đền thờ Mẩu bên Thác Bờ Hòa Bình, đền Chợ củi thờ Mẫu
Thượng Ngàn ỏ thượng nguồn sông La Nghệ Tĩnh.

Như vậy, có thể nói được rằng, tín ngưỡng thờ Mẫu ỏ người Việt hay ở Việt
Nam, khỏi đầu gắn với con người còn cư trú trên các miền rừng núi. Có nghĩa là tín
ngưỡng thờ Mẫu khởi nguyên từ miền rừng núi thờ Mẹ Cây và sau này gọi Mẩu
Thượng Ngàn, Mẩu Sơn lâm, rổi theo dòng lịch sử, dần đi xuống trung du đổng
bằng, bổ sung thêm những Mẩu khác.

73