Page 68 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

- Trên khám thờ có rèm buông, phía trong là tượng Mẫu sơn son thếp vàng,
phủ khăn đỏ. Có thể có một tượng Mẫu, hoặc cả 4 tượng Mẫu cho một chỗ đều hỢp

iý.
- Phía dưới là hương án, trên bày đỉnh, bình hương, giá nến, đài quả, đài hoa...

- Dưới hương án là một vòm cuốn, trong có phù điêu tạc hình Hắc Hổ (Hùm
đen = thiêng) ngồi gần kín hang, nhln ra ngoài, tượng trưng cho lực lượng núi rừng,
bảo vệ Thánh mẫu.

- Bệ dưới, chầu hai bên khám thờ, có tượng 12 cô nàng đứng hầu. Cô cầm
quạt, cô cầm hương, cô gảy đàn, cô bưng nước...

- Thông thường trước gian thờ Mẫu có một khoảng trống, trải được hai chiếc
chiếu cạp điểu, làm nơi cho các bà lễ bái, hầu bóng và “con công đệ tử” ngổi. Dưới
chân tượng 12 cô nàng, có bệ ngồi thoải mái cho “Cung văn” đận, hát, kéo nhị, gõ
sênh, phách, trống... khi các bà có nhu cẩu lên dồng.

Lên đồng là một biểu hiện của đạo Mẫu

Đạo Mẫu có khoảng 60 vị thánh, gồm các Mẫu, các chầu Bà, các vị tôn ông,
các ông Hoàng, các cô, các cậu. Có nhiều giá đổng khác nhau, song cốt của lên
đổng vẫn là bản thể Mẫu.

Hầu đồng phẩn lớn là các bà trung niên, mức dộ kinh tế khá giả, hoặc các bà
đồng chuyên nghiệp, các cô đồng là đàn ông nhưng có nhiều nữ tính, lông mày
nhỏ, nói ỏn ẻn, không bao giờ phải cạo râu vì râu không mọc, sống nương nhờ ở
đền phủ.

Muốn hầu đổng, phải mua sắm dầy đủ khăn chầu áo ngự tới vài chục chiếc dủ
màu. Khăn áo của Mẫu Thượng Ngàn dểu màu xanh lam, thêu kim tuyến lóng lánh,
bằng lụa Hà Đông, doạn và gấm rất dắt tiền.

Mỗi giá đổng, người lên đồng thay xiêm y ngay trước bàn thờ, rồi mặc một bộ
thích hợp với giá đổng đó. Thường thường hẩu 3 giá đồng là đã mất mấy giờ rổi.
Trình tự mỗi giá phải trải qua 3 cồng đoạn.

- Cầu thánh nhập đồng.
- Thánh múa, thánh hét, hú, thánh phán, thánh ban lộc, thánh chữa bệnh.

- Thánh thăng và chuyển giá.

Ba giá dổng gồm có: Giá Mẫu, giá quan lớn Tuần Chanh, giá Bà chúa. Người
nhiều tài lộc, có thể hẩu 4 - 5 giá.

Tiền ban lộc thường là tiền lẻ, dể ban phát cho cung văn và các con công dệ tử
ngồi chung quanh cùng với kẹo bánh đã chuẩn bị sẵn. Đối với bệnh nhân, giá đồng

70