Page 66 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

18. NGUỒN GỐC TÍN NGƯỠNG THỜ MẪU

Nho giáo của Khổng Tử, đạo giáo của Lão Tử vốn từ Trung Hoa cổ đại, cùng
với Phật giáo do Siddhârtha họ Gotama, thuộc dòng Sâkya từ ấn Độ truyền vào
Việt Nam từ rất sớm, tổn tại song song với nhau, trở thành những yếu tố văn hóa
không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Việt.

Ba tôn giáo này hòa hợp với nhau, chấp nhận nhau, không hề xảy ra bất kỳ
cuộc mâu thuẫn nào. Điều đó được gọi là “Tam giáo đồng nguyên” nghĩa là ba tôn
giáo chung một nguồn, hoặc “Tam giáo đồng quy” nghĩa là ba tôn giáo tụ về một
điểm, dạy người ta tìm đến chân, thiện, mỹ, từ bỏ tham, sân si, rèn luyện phẩm
hạnh nhân, nghĩa, lễ, trí, tín.
Thời Lý, Trần nhà vua tổ chức thi Tam Giáo để chọn người giỏi trong cả ba đạo
vào triều đình, làm công việc ngoại giao, nội trị, khai thác tinh hoa của các tôn giáo
thành động lực thúc đẩy xã hội tiến lên.

Đạo Mấu có nguồn gốc từ đâu?

Bên cạnh 3 tôn giáo kể trên, người dân bắt đầu tôn thờ thêm đạo Mẩu. Có lẽ
xuất phát từ chế độ Mầu hệ mà hình thành đạo này. Vai trò của người phụ nữ góp
phần quyết định sự tồn tại xã hội. ở nước ta, có nhiều địa danh gắn với chữ Bà; Núi
Bà Mụ, Núi Bà Đen (Tây Ninh), Bà Chúa Xứ (Châu Đốc) Bà Điểm, mười hai Bà mụ
hoặc những từ trỏ người phụ nữ như Thiên Hậu, Cô Hồng, Cô Hạnh, Nữ Hoa, cửu
Thiên huyền Nữ, Thất tinh Nương Nương, Lăng Cô, Dinh Cô, Quan âm Thị Kính, Bà
Chúa Kho, Quốc Mẫu, Thánh Mẫu, Vương Mẫu, Công Chúa, Bà Mụ... Người phụ
nữ khi siêu thoát, hoặc hiện tượng tự nhiên được tưởng tượng ra, có Mẫu theo người
Hóa từ phương Bắc sang, có Mầu tiếp thu từ các cư dân Khmer, Chăm, Sán Dìu,
Tày - Nùng hòa nhập vào. Đạo Mẫu là đạo dân gian, không được vua chúa khuyến
khích, đỡ đẩu. Người dân tìm đến những nơi phong cảnh kỳ tú, có sông, có suối, có
núi, có rừng, càng cheo leo càng tăng thêm khát vọng, để lập đền thờ, ký thác tất
cả nỗi niềm tâm sự thầm kín vào sự cầu mong và hy vọng. Người đứng ra hưng
công, khỏi tạo chủ yếu là phụ nữ. Họ dốc tất cả niềm thành kính, sức lực và tiền
của vâo công việc xây dựng đền Mẩu, phủ Mau thật sự vô tư, khẳng khái

Nơi nào không đủ sức, đủ tài để lập được đền riêng, thì người dân kết hỢp luôn
vào chùa làng, đình làng. Đằng trước, ỏ đại diện hay chính điện thì thờ Phật, thờ
thánh. Đằng sau, hoặc bên cạnh lập một tòa điện nhỏ để thờ Mẫu. Như vậy, việc
thờ Phật thờ thần, thờ thánh là có trước, mặc dầu có Phật, thần, thánh đã là phụ
nữ. Nhưng nếu chỉ thờ Mẩu, thì thường thường phủ có sau, hoặc đổi tên đổi danh
nghĩa sau này. Gọi đền là gọi chung. Gọi phủ mới là nơi riêng để thờ Mẫu.

68