Page 64 - Phong Tục Thờ Cúng Của Người Việt

diện dược ndi thờ Mẫu khi quan sát từng nét riêng trong từng chi tiết của kiến trúc
tổng thể của điện thẩn, và nhất là ỏ sự bày bố điện thờ, và những nghi thức cầu
cúng. Chính những nét riêng ấy đã làm nên những đặc trưng của tín ngưỡng thờ
Mẫu (xuất phát từ quan niệm nguyên thủy: mọi vật đều sinh ra từ Mẹ) khiến cho tín
ngưỡng này là một hình thức tín ngưỡng thuần phác, đặc biệt của dân tộc Việt.

Cấu trúc bàn thờ Mẫu

Trong tâm thức dân gian của cư dân nông nghiệp, dòng sông, con suối, hồ
nước... tức là những nđi có nước mang tính nữ (Âm). Vì vậy hầu hết các điện Mẫu
thường được xây dựng cạnh sông, cạnh suối, cạnh hồ, cạnh cửa biển... và các cửa
diện Mẫu bao giờ cũng dược đặt quay vể phía nguồn nước, những nơi tụ thủy tụ
phúc, những mong làm ăn phát đạt. Cho nên, nếu như không chọn được cái thế đất
lành tự nhiên có sông hổ ôm bọc... thì trong khuôn viên dựng điện Mẫu, người ta sẽ
phải làm hồ, ao, giếng để dựng lại một không gian cần phải có, ứng với thuật phong
thủy của người xưa, Cũng để tạo tính âm, nhiều điện Mẫu ở vùng cao thường được
dựng trong các hang động, hoặc xây dựng thêm nhiều các hòn non bộ, với những
ngọn đá lô xô mọc lên từ đất hoặc dầm chân trong nước.

Cấu trúc không gian trong các điện thờ Mẫu, vị trí chư vị thẩn thánh được bài trí
sắp xếp theo ba tầng: tầng trên không, tầng ngang trên ban, bệ thờ và tầng trệt.
Đây là một điều rất riêng vì không có tôn giáo tín ngưỡng nào bài trí như vậy. ổ
tầng không là sự hiện diện của đôi mãng xà (còn gọi là ông Lốt) tượng trưng cho
quan lớn Tuần Tranh. Một con màu trắng, một con màu sẫm quấn trên xà ngang
phía trái, bên trên bàn thờ.

ở tẩng ngang trên ban, bệ thờ, có khi chỉ có một bàn, có khi là một dãy bàn từ
ngoài vào cao dần (tùy từng nơi), là nơi ngự của các thánh Mẫu (cũng có khi chỉ
một tượng Mẫu) và các chư vị thánh.

ở hạ ban (tầng trệt) bao giờ cũng thờ ông Năm Dinh hay thánh Ngũ hổ tướng
quân, với biểu trưng là tượng, hoặc bức tranh hổ; phía trước có đặt một bát hương.

Cấu trúc d tầng ngang của nơi thờ Mẫu dơn giản nhất cũng bao gổm các bàn
thờ sau:

- Hậu cung (nơi đặt bàn thờ Tam tòa thánh Mẫu) chính giữa, ỏ vị trí cao nhất là
tượng bà chúa Liễu Hạnh mặc sắc phục đỏ (có nơi màu vàng) đó là Mẫu Thượng
thiên.

Thấp hơn về bên hữu là Mẫu đệ nhị, sắc phục trắng - Mẫu Thoải
Tương ứng về phía tả là Mẫu đệ tam, sắc phục xanh - Mẫu Thượng Ngàn.

- Phía trước hậu cung Tam tòa thánh Mẫu là một bàn thờ lớn, bàn thờ này gồm
ba lớp thừa tự, tính từ hậu cung trở ra.

66