Page 68 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

70 Tủ sách ‘Việt Nam - dắt nước, con người'

NHỮNG ĐÓNG GÓP vỀ THÍÊN VĂN VÀ TOÁN

HỌC CỦA THƯỢNG THƯ NGUYỄN h ữ u t h ậ n

Cùng với việc biên soạn sách lích Hiệp Kỷ, việc
hoàn tất bộ ‘Ý Trai toán pháp” đã đưa tên tuổi Nguyễn
Hữu Thận trở thành một trong số không nhiều những
nhà khoa học ở nước ta vào thời kỳ phong kiếm còn
được lưu truyền đến ngày nay, như đánh giá của Giáo
sư Hoàng Xuân Hãn: “Nguyễn Hữu Thận là một người
nước ta, trước thời Pháp thuộc, có trình độ toán học khá
cao. Ta biết vậy, qua không những áp dụng phép lịch
Hiệp Kỷ, mà còn qua một toán thư của ông để lại: Ý trai
toán pháp” (Hoàng Xuân Hãn - Lịch và Lịch Việt Nam,
Tập san Klĩoa học xã hội số 9 xuất bản vào tháng 02
nám 1982 tại Pari.)

* Làm quan là để “Vâng mệnh trời mà traọ thời
tỉết cho dân”
Nguyễn Hữu Thận tự là Chân Nguyên, tên hiệu Ý
Trai sinh vào tháng 3 năm Đinh Sửu (1757) Tại làng Đại
Hoà, tổng An Dã, huyện Hải Lăng, phủ Triệu Phong: nay
thuộc xã Triệu Đại, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị.
Gia phả họ Nguyễn Hữu (trước là Nguyễn Phú) còn được
một người cháu trực hệ dời thíí 15 lưu gỉff ghi rõ: Thân
phụ là Nguyễn Phú Điêu làm Huấn đạo - một chức quan
chuyên trông coi việc học - say mê cửu chương toán
pháp và ham nghiên cứu những chuyển động của thời
ưết. Nguyễn Hữu Thận dược tâm lĩnh vốn kiến thiítc ở
người cha từ rất sớm. ông học rất giỏi, nhưng ngitợc lại
với sĩ tử cùng thời, ông không mấy tliiết tha với khoa cử.