Page 70 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam

72 Tú sách "Việt Nam - dẳt nước, con người'

hiểu biết sâu rộng ở hai lĩnh vực toán học và thiên văn.
Nếu ở ông có một hoài bão ”Phải có danh gì với níh
sông” (Nguyễn Công Triín thì cần được hiểu hoàn toàn
trên phương diện này. ông biíớc vào đời với cái chân Lễ
sinh (giúp học quan giữ việc tế tự ở miếu) rồi Thị lang
dưới đời Cảnh Thịnh. Sau 9 năm làm việc cho Triều Tây
Sơn tại Binh Định, năm 1801 Nguyễn Ánh chiếm lại Phú
Xuân lập nên viíơng triều mới ông đã ra "hiệu thuận” là
muốn có điều kiện để đọc sách và nghiên cứu sâu hơn.
Đầu năm Kỷ Tỵ (1809) ông được bổ làm Hưu Tham tri
Bộ Lại và được cử làm Chánh síí một phái bộ sang Tàu.
Ông hăm hở đón nhận thời cơ. Những ngày tháng ở Bắc
Kinh ỏng vìía “lo gắng sức để làm tròn cho khỏi nhục
mệnh vua và phạm danh dự nước”, vìía cất còng đi tìm
tài liệu. Nhờ vậy ông đã có được bộ Lịch tượng Kliảo
thành - bộ sách chứa đựng những bí quyết về một phép
lịch điuig đắn mà nhrtng nguời làm lịch cùng thời với
ông muốn biết để sửa lại lịch nước tá nhưng không sao
có được. Nhờ những thâu thập này mà tháng 4 năni
Canh Ngọ (1810). khi về nước ông đã đưỢc vua Gia Long
cho sửa đổi lịch với lời tấu: “Vâng mệnh trời mà trao
thời tiết cho dân là việc làm đầu khi dựng nước”. ĐưỢc
nhà vua chấp thuận, về sau ông đã bắt tay biên soạn
lịch Hiệp Kỷ thay cho lịch Vạn Toàn đang đưỢc áp dụng
ở nước ta lúc bấy giờ có nguồn gốc từ lịch Đại
Thống thời nhà Minh đã hơn 300 năm có quá nhiều sai
biệt so với thực tế. So với lịch cũ. lịch Hiệp Kỷ có những
cải tiến mới: ngày tiết đưỢc báo chính xác hơn; các giờ
mặt trời mọc và lặn điíỢc căn cứ vào kinh độ và vĩ độ
mới quan sát ở Việt Nam nên có sự sửa đổi phù hỢp