Page 70 - Những Nhà Bác Học Nổi Tiếng Trong Lich Sử Việt Nam
P. 70

72  Tú sách  "Việt Nam - dẳt nước,  con người'

           hiểu biết sâu rộng ở hai  lĩnh vực toán học và thiên văn.
           Nếu  ở  ông  có  một  hoài  bão ”Phải  có  danh  gì  với  níh
           sông” (Nguyễn  Công  Triín  thì  cần  được  hiểu  hoàn  toàn
           trên phương diện này. ông biíớc vào đời với cái chân Lễ
           sinh  (giúp  học quan giữ việc  tế  tự ở  miếu)  rồi  Thị  lang
           dưới đời Cảnh Thịnh. Sau 9 năm làm việc cho Triều Tây
           Sơn tại Binh Định, năm  1801  Nguyễn Ánh chiếm lại Phú
           Xuân lập nên viíơng triều mới ông đã ra "hiệu  thuận” là
           muốn có điều  kiện để đọc sách và nghiên cứu sâu hơn.
           Đầu  năm  Kỷ Tỵ (1809) ông được  bổ  làm Hưu  Tham  tri
           Bộ Lại và được cử làm Chánh síí một phái bộ sang Tàu.
           Ông hăm hở đón nhận thời cơ.  Những ngày tháng ở Bắc
           Kinh  ỏng vìía  “lo gắng sức  để  làm  tròn  cho  khỏi  nhục
           mệnh vua và phạm danh dự nước”,  vìía cất còng đi  tìm
           tài  liệu.  Nhờ  vậy  ông  đã  có  được  bộ Lịch  tượng  Kliảo
           thành - bộ sách chứa đựng những bí quyết về một phép
           lịch  điuig  đắn  mà  nhrtng  nguời  làm  lịch  cùng  thời  với
           ông muốn  biết để sửa lại lịch  nước  tá nhưng không sao
           có  được.  Nhờ  những  thâu  thập  này  mà  tháng  4  năni
           Canh Ngọ (1810). khi về nước ông đã đưỢc vua Gia Long
           cho  sửa  đổi  lịch  với  lời  tấu:  “Vâng  mệnh  trời  mà  trao
           thời tiết cho dân  là việc làm  đầu  khi dựng nước”.  ĐưỢc
           nhà  vua  chấp  thuận,  về  sau  ông  đã  bắt  tay  biên  soạn
           lịch Hiệp Kỷ thay cho lịch Vạn Toàn đang đưỢc áp dụng
           ở  nước  ta  lúc  bấy  giờ  có  nguồn  gốc  từ  lịch Đại
           Thống thời nhà Minh đã hơn 300 năm có quá nhiều sai
           biệt so với thực tế. So với lịch cũ.  lịch Hiệp Kỷ có những
           cải  tiến  mới:  ngày tiết đưỢc  báo chính xác  hơn;  các giờ
           mặt  trời  mọc và  lặn  điíỢc  căn  cứ vào  kinh  độ  và vĩ  độ
           mới  quan  sát  ở  Việt  Nam  nên  có  sự  sửa  đổi  phù  hỢp
   65   66   67   68   69   70   71   72   73   74   75