Page 96 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

với tình người, tình yêu. Ngày thi Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói/M ai Châu mùa em
thơm nếp xôi. Đêm thì mơ Hà Nội dáng kiều thơm... Còn gì hào hoa tình tứ hơn!
Sở hữu cả hai phẩm chất kiêu hùng và hào hoa, nghĩa là trong cốt cách có sự
hài hoà giữa chí anh hùng và hồn nghệ sĩ. Thảo nào, người đọc vẫn xem người
lính Tây Tiến là hình tượng lãng mạn, lí tưởng. Thơ viết về người lính thì vô vàn,
nhưng trụ được qua thời gian như một tượng đài bằng ngôn từ thế này thì rất ít.
3. Đổi chọi và hoà điệu
Nhìn chi li, có thể thấy ngôn từ trong thi phẩm này có nhiều lớp kết hợp với
nhau: lớp động từ mạnh, lớp tính từ gợi tả, lớp thán từ, lớp từ địa danh v.v... Nhưng
xét tổng thể, Tây Tiến được đan dệt bởi hai hệ thống chất liệu ngôn từ nổi bật, tạm
gọi là “rắn đanh” (cương) mà ngữ nghĩa thường gắn với những gì mạnh, thô, sắc,
gắt, dữ dằn v.v...và “mềm mượt” (nhu) mà ngữ nghĩa nghiêng về nhẹ, êm, dịu, ảo,
mờ nhoè v.v... Nếu “rắn đanh” là chất liệu chủ lực trong việc thể hiện nét dữ dằn, vẻ
kiêu hùng, thì “mềm mượt” lại có vai trò chính trong việc thể hiện vẻ thơ mộng, nét
hào hoa. Song song với những thác gầm thét, cọp trêu người, dữ oai hùm, oai linh,
mắt trừng, gầm lên, bừng lên, gục trên súng mũ, bỏ quên đời, áo bào thay chiếu, về
đất, một chia phôi, dãi dầu, khúc khuỷu, thăm thẳm, ngàn thước lên, ngàn thước
xuống, đoàn quân mỏi, đoàn binh, chiến tnlùng, mồ viễn xứ, khúc độc hành, độc
mộc, Sông Mã, Mường Hịch, sầm Nứa... là nhũíng nhớ chơi vơi, nhở ôi, sương lấp,
chiều sương ấy, đém hơi, đêm mơ, cơm lên khói, thơm nếp xôi, mưa xa khơi, hoa
về, nhạc về, hồn về, mùa em, nàng e ấp, dáng kiều thơm, hoa đong đưa, hổn thơ,
hồn lau, Sài Khao, Mường Lát, Mai Châu, Pha Luông... Như hai gam màu nóng
lạnh dưới bàn tay phá phách, vòn phối điệu nghệ của Quang Dũng, chúng kết hợp
với nhau để làm sống dậy một bức tranh Tây Tiến độc đáo; vừa tương phản vừa
hoà điệu. Cảnh trí hoang sơ bí hiểm mà thơ mộng trữ tình, con người ngang tàng
kiêu dũng mà tình tứ hào hoa. Thực ra, ngôn ngữ trong thi phẩm nào chẳng có
“cương” có “nhu”! Nhưng, trong Tày Tiến, sự đối chọi và hoà điệu này là một
nguyên tắc thi pháp thống nhất, chi phối từ hình tượng đến chất liệu.
Âm điệu của Tây Tiến cũng gây một ấn tượng khá độc đáo. Một khí vị rất cổ
mà lại tân kì. Có phải dạng tạp, cổ kim lẫn lộn không? Không. Nghe kĩ, thấy âm
điệu chủ là hiện đại, nhưng có pha sắc điệu xưa. Ấy là sắc điệu cổ phong của thể
hành cườm vào giọng điệu đầy ba động của “cái thuở ban đẩu dân quốc â'y”. Một
nét riêng trong nhạc của thể hành là nhiều đối chọi gay gắt về thanh điệu vần
điệu. Khi qua tay Quang Dũng, nhạc hành nhập cuộc được với thời thế. Bên cạnh
ít nhiều những câu dày đặc thanh trắc “Dốc lén khúc khuỷu dốc thăm thẳm" là rất
nhiều câu giàu thanh bằng “Mường Lát hoa về trong đêm hơĩ\ “Mai Châu mùa em
thơm nếp xôì\ “Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ’, thậm chí, thuần thanh bằng
“Nhà ai Pha luông mưa xa khơr. Liều lượng ấy đã làm cho nhạc điệu Tày Tiến tân
kì hơn. Tựa vào nhạc điệu nhiều du dương hoa mĩ đó, nỗi nhớ chơi vơi càng chơi
vơi hơn. Hai nét nhạc “cương-nhu” đối chọi mà hoà đồng này chẳng phải là sự
song hành độc đáo trong hình thức Tày Tiến hay sao?

95