Page 94 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

cái chỏng chênh hẫng hụt của kẻ đang phải lìa xa nơi mình từng gắn bó, hay là cái
chập trùng xa ngái của rừng núi miền Tây? Thật khó tách bạch, cả chủ thể và đối
tượng dường như đã trộn lẫn vào nhau mà đồng hiện trong một chữ “chơi vơi” ấy.
Có phải đó là cái trạng thái chập chờn rất riêng của cõi nhớ chăng? Chữ “nhớ ôi”
này cũng thế: Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói /Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
Nghe cứ nôn nao, nghèn nghẹn thế nào! Không phải “ôi nhớ” lối cảm thán quen
mòn. Cũng không phải “nhớ ôi là nhớ!” thật thà, khẩu ngữ. Không phải “nhớ ơi”
như tiếng gọi hướng ra người. Mà là “nhớ ôi” như tiếng kêu hướng vào mình. Ta
nghe rõ trong lời thơ một nhớ nhung bất chợt cồn lên, kẻ nhớ không thể cầm lòng,
đã vỡ oà ra thành tiếng kêu than. Buột miệng ra, mà dư ba súc tích. Lạ thay là
ngôn từ thơ! Rồi đây, Tây Tiến sẽ khuất dần sau những thàng trầm lịch sử, nhưng
tiếng kêu kia hẳn sẽ còn gieo được những bồi hồi một thuở vào lòng kẻ đọc mai
sau! Tây Tiến cứ sống trong nỗi nhớ và sống bằng nỗi nhớ như thế.
Một nỗi nhớ ám đến vậy không thể không can thiệp sâu vào tổ chức thi phẩm.
Có thể thấy cấu trúc ở đây chính là cấu trúc của nỗi nhớ. Tuy được viết theo điệu
hành, kiểu cổ phong, nhưng mạch thơ chính là mạch nhớ. Một mạch nhớ rất Tây
Tiến. Nghĩa là có tuân theo thời gian, nhưng thời gian không điều hành tất cả, có
tuân theo lộ trình, nhưng lộ trình cũng chẳng độc quyền trói buộc, có theo cung
bậc cao dần của cảm xúc, nhưng cũng không phải hối hả một lèo. Người đọc vẫn
có thể lần theo tuyến thời gian, lần theo lộ trình hành binh nào đó của bước chân
Tây Tiến. Nhưng mạch thơ chủ yếu là sự đan dệt của kỉ niệm, với nhũmg sực nhớ
miên man, những vụt hiện bất chợt, mà trong đó các địa danh có khi chỉ hiện
thoáng một dòng tên, có kht là một điểm nhấn nào đó của kỉ niệm. Còn kỉ niệm
bao giờ cũng chan hoà cảnh với người, cũng song hành và đan xen cả hai mạch:
vừa gian khổ hào hùng, vừa thơ mộng hào hoa. Ví như: Sài Khao sương lấp đoàn
quân mỏi / Mường Lát hoa về trong đêm hơi. Bởi cái tôi Tây Tiến vừa kiêu hùng
vừa nghệ sĩ, nên mỗi kỉ niệm muốn được lưu trong tâm hồn ấy cũng phải hoà hợp
được cả hai nét lãng mạn kia.
Như thế, chính nỗi nhớ chập chùng và chơi vơi đó là nhân tố đầu tiên đã thống
nhất các đối cực phong phú của Tây Tiến vào một nguồn cảm hứng sáng tạo.
2. Hào hùng và hào hoa
Nếu nỗi nhớ làm hình tượng sống dậy, thì hìnn tượng làn) cho nỗi nhớ có khối
có hình. Cả hai thấm đượm trong nhau đem đến cho thi phẩm một sự-sống-thơ.
Hình tượng người Tây Tiến ở đây là bức chân dung hoà chung của cả cái tòi Tây
Tiến ẩn hiện đó đây cùng đoàn chiến binh Tây Tiến được khắc hoạ trong toàn bài.
Cảm nhận nghệ thuật, người ta cứ thích phân lập người với cảnh. Phân lập để
khỏi lẫn, là nên. Nhưng cả tin vào phân lập, vô hình trung đang tách cá khỏi nước.
Trong một chỉnh thể nghệ thuật, nhất là với thơ, cảnh và người nhị vị mà nhất thể.
Không chỉ theo nghĩa quen mòn một chiều; cảnh là phông nền đề tôn con người.
Mà là quan hệ hai chiều máu thịt; cảnh xâm nhập vào người, người san mình vào

93