Page 82 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Nhan đề bài thơ chỉ vẻn vẹn hai chữ Tương tư. Tương tư nghĩa đen là nhớ
nhau. Nhưng trong thực tế, hai chữ này thường được dùng để chỉ trạng thái nhớ
nhung bất ổn của kẻ mắc phải lưới tình, thế thôi, ở bài thơ của Nguyễn Bính, kẻ
tương tư là một anh con trai nhà quê. Nhà thơ đã nhập thân vào anh để diễn tả
sâu sắc nỗi bồn chồn mong nhớ khiến anh phải khổ sở. Tuy nhiên, ý vị của bài thơ
là ỏ chỗ: trong khi vào vai một kẻ rất khác mình, nhà thơ đã đôi lúc để lộ cách cẻm
thụ của một kẻ chỉ “nhà quê” ở hình thức bề ngoài. Thêm một bằng chúrng cho
thấy; “giọng quê mùa” của Nguyễn Bính không hề làm phai nhạt bản chất rất Thơ
mới của thơ ỏng.
Đoạn mở đầu bài thơ như muốn đưa ra một nhận định khái quát về căn bệnh
tương tư:
Thôn Đoài ngồi nhớ thôn Đông
Một người chín nhớ mười mong một người
Nắng mưa là bệnh của giời
Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng.
Nói tương tư là nói đến nhớ, không phải nhớ ít mà là nhớ nhiều, rất nhiều. Nó
đi tới mức chín nhớ mười mong khó bề làm lắng dịu, khuây khoả. Vì sao mà tương
tư? Tất cả chỉ bỏi một chữ yêu: Tương tư là bệnh của tôi yêu nàng. Không yêu thì
không mắc bệnh này và ngược lại. Có thể nói chỉ bằng vài ba nét gợi, Nguyễn
Bính đã đụng đến thực chất của cái trạng thái cảm xúc được gọi là tương tư - một
trạng thái cảm xúc đã khiến bao người phải tốn công tìm hiểu và giải thích ngay từ
thời thượng cổ.
Cái hay của đoạn thơ không chỉ dừng ỏ ý tứ mà còn ỏ cách nói. Nói anh nhớ
em không thể gợi ra được cảnh sắc thôn làng như nói Thôn Đoài ngồi nhớ thôn
Đông. Tác giả đã khéo chọn mấy chữ thôn Đoài, thôn Đông đưa vào lời chàng trai
đề người đọc có ấn tượng rõ rệt rằng chàng trai là một kẻ quê mùa chất phác,
đang sống ở một thôn Đoài nào đó đằng sau luỹ tre xanh. Dĩ nhiên trên thực tế
không phải là thôn này nhớ thôn kia mà chính là người nhớ người. Để cho chàng
trai dùng lối tỏ bày cảm xúc như thế, tác giả một mặt đã làm nổi bật được đặc tính
kín đáo, ý nhị trong tình yêu của người bình dân, mặt khác đã gợi mối liên tưỏng về
sự truyền lan của nỗi nhớ từ người sang cảnh vật. Từ chỗ hai người nhớ nhau, thôn
Đoài, thôn Đông cũng đâm ra phải lòng nhau không cưỡng được!
Sau dòng thơ đầu có lối nói vòng vèo, xa xôi, đến dòng thứ hai, hình ảnh kẻ
tương tư hiện rõ hơn một chút, dù anh ta còn muốn ẩn mình sau hai chữ một người
đầy màu sắc phiếm chỉ. Tuy nhiên, mặt giấu mà tình không giấu, và cái tình ấy cứ
cồn lên trong mười mong chín nhớ, khắc khoải, bất an, vừa đẩy hai người ra hai cõi
cách biệt lại vừa kéo họ lại gần nhau trong tưởng tượng, mơ mộng. Phải nói rằng ở
dòng thơ thứ hai này, nghệ thuật thơ của Nguyễn Bính đã đạt tới mức vi diệu. Việc

81