Page 79 - Ngữ Văn Ôn Thi Tốt Nghiệp

Tuy nhiên, mọi mối quan hệ không bao giờ chỉ tồn tại một chiều. Độc giả đã
gặp ỏ phần đầu bài thơ một người ra đi lạnh lùng khí khái làm tác nhân để ta cảm
xúc (có “đưa người” mối nghe ‘liếng sóng”) và ở cuối bài thơ một con người khác
(như đã phân tích) con người giữ vai trò là chủ nhân của cảm xúc. Con người này
lại hoán cải vị thế của ta, đưa ta xuống cùng người, cùng nỗi luyến lưu khi tạ từ.
Giá trị của bài thơ là ở nghệ thuật lưỡng phân. Dòng nội tâm ấy dịch chuyển
trong ngôn từ, trong hình tượng, cấu tứ. Nó lấn vượt, nhường nhịn đến ba câu cuối,
nỗi buồn của thi nhân trào dâng và con người của nỗi buồn li cách trong con người
tráng chí sừng sững kết bài thơ,
Người đi? ử nhỉ, người đi thực!
Mẹ thà coi như chiếc lá bay,
Chị thà coi như là hạt bụi
Em thà coi như hơi ntợu say
Tôi gọi lưỡng hoá là đặc trưng nghệ thuật của bài thơ, nhưng đúng hơn là
lưỡng hoá mờ. Bởi nỗi lòng của người đi dù dứt khoát song dễ gì hờ hững, còn
người đưa tiễn dẫu muốn dòng sông trước mặt cứi|ùi ra^xa để dặm trường luyến
lưu còn miên viễn nhưng nào có cầm giữ được người đi. ^
Thế chị của người ra đi có già như giáo viên kiá cảm nhận không? Chi tiết dẫn
đến cách hiểu ấy là sen cuối hạ (nỏ nốt). Như trên đã đề cập, đa số hình tượng
trong bài thơ nhoà đi, khó cắt nghĩa rõ ràng, Chúng ta đã có: nắng không thắm,
không vàng vọt, trời chưa mùa thu... thì sen cuối hạ cũng nằm trong hệ thống cảm
nhận không - thời gian đó nên khồng thể từ hình tượng này mà bảo chị già. Chị
không già không trẻ, không trung niên. Tuổi của chị tuỳ thuộc vào “tuổi” của người
thưởng thức. Tứ thơ thể hiện vẻ đẹp trong trắng “như sen” của chị và cả sự tiếc
nuối về điều gì đó sắp sửa qua đi: ngày cuối hạ, hoa sen tàn. Chiều tiễn đưa, em
lên đường. Dẫu có tiếc nuối mùa hạ cũng không cầm giữ nổi, cũng như em khi đã
đăng trình. Tôi chẳng quan tâm đến mục đích của cuộc ra đi (vả có quan tâm cũng
chẳng thể bởi thi nhân có nói gì đâu). Chỉ biết sự dùng dằng của người đi kẻ ở, kẻ
ở người đi tạo nên nét cá biệt cho nghệ thuật thơ. Giá trị thẩm mĩ ấy không chiếu
rọi cho một mục đích cụ thể (có lẽ ban đầu thì khác) mà sẽ đúng cho bất kì cuộc
tiễn đưa nào.
Sau cùng thi nhân xuống thuyền sang sông trên ánh nắng không còn giữ
đươc màu trinh nguyên nữa, để con đường hẹp trước mặt rộng thêm, dài thêm, cho
chí lớn chìm vào miền đau, và cô đơn trong lòng lữ khách hoà thành tiếng nấc
nghẹn ngào buồn da diết trên hành trình đi vào miền tâm thức của ý tưởng lan
truyền vượt qua khoảng dừng cCia ngôn từ câu chữ, tôi biết Thâm Tâm trong nhịp
hành tống biệt sẽ còn đi rất xa.

LÊ HUY BẮC

78